Anonim ve Limited Şirketlerde Ortaklık Sıfatının Sona Ermesi ve Özellikle Haklı Sebeple Fesih Davasına İlişkin Bazı Değerlendirmeler

Anonim ve limited şirketlerde ortaklık sıfatı birçok yöntemle sona erebilmektedir. Bunların sebepleri ve sonuçları ise birbirinden oldukça farklıdır. Ortaklık sıfatını sona erdiren haller göz önünde tutulduğunda bunların bazılarında ortağın iradesinin etkili olduğu, bir kısmında mahkeme kararının gerektiği, diğer bir kısmında ise ortaklık sıfatını şirketin sona erdirebildiği görülmektedir. 6762 s. TTK’da limited şirket ortağına tanınan şirketin haklı nedenle feshini talep yetkisi 6102 s. TTK’da bir azınlık hakkı olarak anonim şirket pay sahiplerine de tanınmıştır. Her iki düzenlemede de hâkime oldukça geniş bir takdir yetkisi verilmiştir. Ancak bu takdir yetkisinin bir mahkeme kararına dönüştürülmesinin önünde hem şirketler hukukundan ve hem de medeni usul hukukundan kaynaklanan önemli engeller bulunduğu görülmektedir.

Anonim Şirket, Limited Şirket, Ortaklık Sıfatının Son Bulması, Çıkma, Çıkarılma, Haklı Nedenle Fesih, Ayrılma Akçesi.

The shareholder status could terminate on many grounds in joint stock and limited liability companies. The reasons and results of such grounds significantly differ from each other. When termination grounds are considered, it has been observed that, in some cases shareholder’s decision is effective, sometimes court order is required, in some other cases company could terminate the shareholder status. While in Turkish Commercial Code No. 6762 (abolished), the rightful termination power was granted to shareholder of limited liability company, in Turkish Commercial Code No. 6102 the same right is also granted to joint stock company shareholders as a minority right. In both provisions, the judge is given a wide discretionary power. However it has been determined that there are significant barriers to transform such discretionary power into a court verdict from the perspective of both corporate law and civil procedural law.

Joint-Stock Company, Limited Liability Company, Termination of Shareholder Status, Resignation, Exclusion, Rightful Termination, Financial Settlement.

I. GİRİŞ

Sermaye şirketlerinde ortaklar, şirket sözleşmesi¹ ile bir araya gelirler. Bu sözleşmeler tarafları arasında sürekli borç ilişkileri doğururlar. Diğer yandan ortakların farklı sebeplerle bu ilişkiye son vermek istedikleri hatta son vermek zorunda kaldıkları da bir gerçektir.

6102 s. Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) bakıldığında ortaklık sıfatının sona ermesinin farklı hukuksal sebep, yöntem ve sonuçları olduğu görülmektedir. Burada “ortaklık sıfatının son bulması” ifadesinin açıklığa kavuşturulmasında fayda vardır. Doktrinde “ortaklık sıfatının son bulmasını” karşılamak üzere “ayrılma” kavramının kullanıldığı görülmektedir. Bu çerçevede örneğin Öztürk Dirikkan, “ayrılmanın” şirketler hukukunda üst kavram olarak ortağın payını devretmesi (dar anlamda ayrılma) yanında, yasa veya sözleşme hükümleri çerçevesinde şirketten çıkma, çıkarma ve ortağın ölümünü de içeren biçimde ortaklık sıfatının sona ermesini (geniş anlamda ayrılma) ifade ettiğini, buna esas sermaye azaltımında payın tam olarak itfa edilerek ortaklık sıfatının sona erdirilmesinin de eklenebileceğini belirtmektedir². “Ayrılma” kavramı kısa, öz ve yaygınlaşmış olmakla birlikte Türkçe anlatımı itibariyle daha çok ortağın şirketle olan ortaklık ilişkisini kendi iradesi ile sonlandırması anlamını içerdiğinden, çalışmada bunun yerine birçok hali kapsayan ancak gerekli irade bakımından nötr özelliği ile “ortaklık sıfatının son bulması” ifadesi tercih edilmiştir.

Çalışmada öncelikle sebep ayrımı yapılmaksızın sermaye şirketlerinde ortaklık sıfatının son bulduğu hallere ve bunlarla ilgili bazı hususlara kısaca işaret edildikten sonra “ortaklık sıfatının son bulması” kapsamında limited şirketler uygulamasında sık görülen çıkma, çıkarılma ve fesih düzenlemeleri açıklanmaya çalışılacak, akabinde ise anonim şirketler bakımından önemli bir yenilik getirmiş olan TTK m. 531’e ilişkin değerlendirmeler yapılacaktır.