Ölçülülük İlkesi Bağlamında Vergi Ziyaı Cezasının Anayasa’ya Uygunluk Sorunu

The Problem of Constitutionality of Tax Loss Penalty in Terms of Principle of Proportionality

Yıldırım TAYLAR

Olağan en önemli kamu geliri olarak nitelendirilebilecek olan verginin zamanında tahsili ve vergi düzenine aykırı davranışların önlenmesi amacıyla çeşitli suç ve kabahatler kabul edilmiştir. Bu kabahatlerden birisi olan vergi ziyaı, verginin zamanında tahakkuk etmemesi veya eksik tahakkuk etmesi sonucu ortaya çıkan vergisel kayıp nedeniyle kesilen idarî para cezasını ifade etmektedir. Temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasında dikkate alınan ölçülülük ilkesi, vergi cezalarının da amaç için elverişli, gerekli ve orantılı olmasını gerektirmektedir. Ancak vergi ziyaı cezasına ilişkin mevzuat incelendiğinde, uygulanan cezaların ölçülü olduğunu söylemek güçtür. Çalışmada bu cezaya ilişkin Vergi Usul Kanunu hükümlerinin, ölçülülük ilkesi bakımından anayasaya uygunluğu üzerinde durulmaktadır.

Anayasa, Vergi, Vergi Kabahati, Vergi Ziyaı, Ölçülülük İlkesi.

Tax may be considered as the most important and regular public revenue. Various crimes and misdemeanors were adopted in order to prevent the violation of the tax system and to collect the tax on time. Tax loss which is one of the misdemeanors can be defined as an administrative fine as a result of loss of tax due to the not on time tax accruing or under-assessment. The principle of proportionality in limiting the fundamental rights and freedoms requires tax penalties to be necessary and proportionate. However it is hard to say that imposed penalties are proportionate when we consider the regulations related to tax loss penalties. In this paper we examined the constitutionality of the regulations related to tax loss in the Tax Procedure Law in terms of the principle of proportionality.

Constitution, Tax, Tax Misdemeanor, Tax Loss, Principle of Proportionality.

GİRİŞ

Vergi hukukunda, vergi düzenine aykırı eylemler için kabul edilmiş çeşitli yaptırımlar bulunmaktadır. Bu yaptırımlardan bir kısmı, idarî para cezasını gerektiren kabahatler şeklinde; bir kısmı ise hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren suçlar şeklinde düzenlenmiştir. Kabahat olarak kabul edilen ve karşılığında idarî para cezası öngörülmüş olan düzene aykırılıklardan birisi ise vergi ziyaı kabahatidir. Vergi ziyaı, kamunun, verginin zamanında tahakkuk etmemesi veya eksik tahakkuk etmesi şeklinde vergisel anlamda kayba uğraması durumunda, karşılığında idarî para cezası uygulanan bir zarar kabahatidir.

Vergi Usul Kanunu'nda vergi ziyaı, “…mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.” şeklinde tanımlanmaktadır (VUK m.341/1). Bu kabahati işleyenlere uygulanacak olan ceza, ziyaa uğratılan verginin bir katı olarak belirlenmiş olup, Vergi Usul Kanunu'nun 359'uncu maddesinde yazılı (vergi kaçakçılığı oluşturan) fiillerle vergi kaybına yol açılması durumunda ise ziyaa uğratılan verginin üç katı olarak uygulanmaktadır (VUK m.344/1-2). Yapılan bir vergi incelemesi sonucunda vergi ziyaına yol açıldığının tespit edilmesi üzerine vergi aslı, vergi idaresi tarafından re'sen veya ikmalen tarhiyat yoluyla ve gecikme faiziyle birlikte vergi yükümlüsü veya sorumlusundan talep edilmekte; ayrıca duruma göre verginin bir katı veya üç katı tutarında vergi ziyaı cezası uygulanmaktadır. Vergi aslı veya vergi aslının üç katı kadar bir idarî para cezasının uygulanması ve bu cezalar için mevzuatta herhangi bir üst sınır belirlenmemiş olması, vergi yükümlüsü ve/veya sorumluları açısından katlanılmaz bir yük oluşturmaktadır. Temel hakların sınırlandırılmasında ve dolayısıyla ceza normlarının düzenlenmesinde dikkate alınması gereken ölçülülük ilkesi, sınırlamada başvurulan aracın sınırlama amacını gerçekleştirmeye elverişli olmasını, bu aracın sınırlama amacı için gerekli olmasını ve araçla amacın ölçüsüz bir oran içinde bulunmamasını ifade etmektedir. Bu açıdan vergi ziyaı kabahatine ilişkin uygulanan cezaların ölçülü olmadığı söylenmelidir.

Vergi Usul Kanunu'na göre (m.335), tek bir fiil ile birden fazla vergi ziyaına yol açılması durumunda, her vergi türü için bir kat veya üç kat vergi ziyaı cezaları ayrı ayrı uygulanmakta ve bunların toplamı ceza muhatabından talep edilmektedir. Ayrıca Vergi Usul Kanunu'ndaki tekerrür hükümleri gereğince, vergi ziyaında uygulanacak ceza, yüzde elli oranında arttırılmaktadır (VUK m.339). Vergi Usul Kanunu'nun 359'uncu maddesinde yazılı kaçakçılık fiilleri için ayrıca hürriyeti bağlayıcı cezanın da uygulanıyor olması, konuyu daha da önemli ve güncel hale getirmektedir.