Türk Ceza Kanunu Bakımından Töre Kavramının Değerlendirilmesi ve Türkiye’de Töre ve Namus Algısı
HONOR KILLINGS IN TURKISH CRIMINAL CODE AND THE PERCEPTION OF CONSUETUDE AND HONOR IN TURKEY
Alev DİLBER
Özet: 2005 yılından bu yana yürürlükte olan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 82. maddesinde düzenlenen kasten öldürme suçunun nitelikli halleri arasında sayılmış olup, töre saiki ile –ki ataerkil toplumlarda daha yaygın görülmektedir- bir insanın öldürülmesi halinde verilecek ceza artırılmaktadır. Çalışmamızda töre kavramını, namus cinayetlerinden farkları, kan gütme saikinden hangi hususlarda ayrıldığını belirterek açıklamaya çalışacağız.Günümüzde Türkiye’nin güncel problemlerinden biri olan kadına karşı şiddetin sebeplerinden birini oluşturan “töre”yi ve “töre cinayetleri”ni Türk Ceza Kanunu bakımından değerlendirecek ve namus cinayetleri ile olan bağlantı noktalarını ortaya koyacağız. Konuyla ilgili olarak töre saikini benzer kavramlarla karşılaştırarak ele almanın yanısıra, hem törenin Türkiye’nin yalnızca belli bir bölgesini ilgilendirmediği konusunda, hem de töre cinayetleri konusunda yapılan bazı araştırmalardan yararlanarak töreye ilişkin toplumda bir farkındalık oluşturmaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler: Töre, Namus, Töre Saiki ile Öldürme, Kan Davası, Gelenek, Türk Ceza Kanunu, Kasten İnsan Öldürme Suçu, Ataerkil Toplum, Kadına Karşı Şiddet.
Abstract: Since 2005, in Turkish Penal Code (no. 5237) Art. 82 regulates that killing with the motive of moral values are considered as aggravated penalty for crime of voluntary manslaughter which means that if a person kills someone intentionally with the motive of moral values, then the penalty for that crime will be aggravated. In our studying, first of all, I will be explaining the term of moral values which have seen especially in patriarchal socities and the differences between the terms of honour, blood revenge and killing with the motive of moral values.Today, one of the most important problems of the society is violence against women, and killing with the motive of moral values is a part of this violence. I will be analyzing the term of moral values and assessing these values as a motive which is regulated in Turkish Criminal Code. Also, I will be discussing both the differences between moral values and the other similar terms, and its extensiveness in Turkey. Honour killing and killing with the motive of moral values are not just the problems of one part of Turkey but also Turkey’s problem as a whole. Thus, I would like to emphasis this problem which also affects violence against women, and underline the surveys on this issue in order to create an awareness.
Keywords: Moral Values, Honour, Killing With the Motive of Moral Values, Blood Revenge, Traditions, Turkish Criminal Code, Voluntary Manslaughter, Patriarchy, Violence Against Women.
A. TÖRE KAVRAMI VE YAKIN KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ
Töre saiki kavramının çoğu kez birlikte değerlendirildiği namus cinayetleri ve kan gütme saikinden farkını kavrayabilmek amacıyla öncelikle “töre”den ne anlaşıldığını ortaya koymak ve “namus” kavramıyla olan farklarını açıklamak gerekmektedir. Yine, bir başka benzer kavram olan, toplumda bilenen adıyla “kan davaları”, kan gütme saiki başlığı altında ele alınacak olup, törenin kan gütme saikinden hangi noktalarda ayrıldığına değineceğiz.
Töre, “bir toplulukta benimsenmiş, yerleşmiş davranış ve yaşama biçimlerinin, kuralların, görenek ve geleneklerin, ortaklaşa alışkanlıkların, tutulan yolların bütünü, adet” şeklinde tanımlanmaktadır.1 Benzer bir tanımlama töreyi, “geleneksel ve ataerkil toplumsal yapıdaki bireylerin çoğunun edindikleri alışkanlıklar ve ahlak biçimi” olarak ifade etmektedir.2
Tarihsel açıdan bakıldığında, henüz devletin olmadığı dönemlerde cezalandırma hakkının aile reisine veya kabilenin reisine verildiği bilinmektedir. Buna göre, ataerkil kişiler aile veya kabile reisinin getirdiği kurallara uymakta ve onların koyduğu kurallar çerçevesinde denetlenmektedir.3 Özellikle aşiret ve benzeri yapılanmalarda görülen törenin bir aşireti diğerlerinden ayıran ve üstün tuttuğu ifade edilmektedir.4
