Türkiye’de Askeri Ceza Yargısının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Sorunu

Ahmet Bozdağ

Kuvvetler ayrılığı ve dolayısıyla yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı hukuk devletinin olmazsa olmaz koşuludur. Çünkü demokratik hukuk devletlerinde temel hak ve özgürlüklerin tanınmış olması yetmez, aynı zamanda bu hak ve özgürlüklerin tarafsız ve bağımsız bir yargı erkinin koruması altında olması da gerekir. Bağımsız ve tarafsız mahkeme, hak arama özgürlüğünün de güvencesi olacaktır. Türkiye’de askeri yargı, askeri disiplin mahkemeleri, askeri ceza mahkemeleri ve askeri yargıtaydan oluşmaktadır. Asker kişileri askeri olan suçlarından dolayı yargılama yetkisine sahip olan bu mahkemelerden askeri disiplin mahkemesi ve askeri ceza mahkemesi, gerek kurumsal yapısı, gerek işleyişi ve gerekse de bu mahkemelerde görev yapan yargı mensuplarının sahip olduğu hâkimlik teminatı bakımlarından bağımsız ve tarafsız bir görünüm sergilememektedir. Bu nedenlerle, askeri ceza mahkemeleri ve askeri yargıtayın tamamen kaldırılarak görevlerinin adli yargıya aktarılması ve askeri disiplin mahkemelerinin de yeniden düzenlenerek bağımsız ve tarafsız bir yargı organı haline getirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.

I. GİRİŞ

Kuvvetler ayrılığı ve yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı düşüncesi, özgürlüğün, devletin amacı ve sınırı olduğu ve devlet otoritesinin kötüye kullanılmasına karşı bir garanti olarak görüldüğü hukuk devleti anlayışının ortaya çıkmasına dayanmaktadır¹. Hukuk devletinde temel hak ve özgürlüklerin anayasayla güvenceye bağlanmış olması tek başına yeterli değildir. Anayasada güvenceye bağlanmış hakların ihlal edilmesi halinde, mağdurların başvurabileceği ve koruma talep edebileceği bağımsız ve tarafsız bir yargı mekanizmasının da bulunması gerekmektedir. Bu, aynı zamanda erkler ayrılığının da zorunlu bir sonucudur². İdareden ve yasama organından bağımsız ve tarafsız bir yargı mekanizmasının olmaması halinde, temel hak ve özgürlüklerin varlığından ve güvenliğinden bahsedilemez. Bu nedenle, devlet denilen dev gücün hukukla sınırlanması, idarenin hukuka bağlılığının sağlanması, temel hak ve özgürlüklerin gerçek anlamda güvenceye bağlanması ve devamlılığının sağlanması ancak egemenliğin kaynağı olan halk adına yargılama yapan bağımsız ve tarafsız bir yargı mekanizmasının varlığıyla mümkün olabilecektir³. O halde hukuk devleti kavramının uygulanır olabilmesi ve korunması için en büyük güvence tarafsız ve bağımsız bir yargı mekanizmasının varlığıdır.

Bu çalışmada Türkiye’de askeri ceza yargısının yapısı, işleyişi ve kararları yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı bağlamında inceleme konusu yapılacaktır.

II. YARGININ BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞI

Demokratik hukuku devletlerinde yargının bağımsız ve tarafsız olması, olmazsa olmaz ilkelerdendir⁴. Bu, aynı zamanda adil yargılanma hakkının da zorunlu bir gereğidir. Anayasa mahkemesi de verdiği bir kararda yargı bağımsızlığını şöyle vurgulamıştır, “Yargı bağımsızlığı, Mahkeme bağımsızlığı ve yargıç güvencesi demokratik sistemin ve hukuk devletinin vazgeçemeyeceği bir temel ilkedir. Yargı bağımsızlığının ve yargıç güvencesinin bulunmadığı bir yerde hukukun herhangi bir temel ilkesinin işlerlik içinde olacağını düşünmek olası değildir”⁵. Yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı kavramlarının aynı anlamları taşıdığı düşünülse de aslında birbirinden farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bununla birlikte AİHM’in de vurguladığı gibi, her iki kavram da birbirinden tamamen bağımsız değildirler ve çoğu zaman bir birinin ön şartını oluşturmaktadır⁶.