Türk Ceza Kanunu’nda Hata

Ahu KARAKURT

Giriş

Ceza hukukunda fail sadece insan olabilir. İnsan ne kadar özen gösterirse göstersin hata yapma olasılığını tamamen bertaraf edemez. Bir başka ifade ile hatayı insanın tabiatından ayırt etmek imkansızdır. Romalılar bu durumu anlatmak için “Errare humanum est” (hata insan içindir) demiştir. Kendini oluşturan tüm bireylerin de hataya düşme olasılığının bulunması, toplumun kaçınılmaz ya da kaçınılabilir bir hatanın eseri olarak yapılan kötülükleri, bilerek ve isteyerek gerçekleştirilen kötülüklerden daha az kınamasına neden olmaktadır. Bu değerlendirmeyi tamamen göz ardı ederek ceza hukukunun toplumsal barışın devamlılığını sağlama amacına ulaşılması mümkün değildir. İfade edilen nedenle failin hatası ceza hukukunda onun kasıtını ya da kusurluluğunu etkiliyorsa dikkate alınmak zorundadır.

Bu zorunluluğa rağmen 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda (765 sayılı TCK) tüm yönleriyle hata konusu açıkça düzenlenmemişti. Sadece 44. maddede kanunu bilmemek mazeret sayılmaz kuralına ve 52. maddede şahısta yanılma ve sapmaya ilişkin hükme yer verilmişti. Bununla birlikte öğretide ve uygulamada yaşanan ihtiyaca paralel olarak hata konusu 765 sayılı TCK’da yer alan ve almayan birçok yönüyle tartışılmıştı. Somut olaylarda gerçekleştirilen ceza muhakemelerinde de failin hatası, ceza hukukunun kasıt gibi kavram ve kusursuz suç olmaz gibi ilkelerinden yararlanılmak suretiyle dikkate alınmıştı.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda (5237 sayılı TCK) ise hata, bazı yönleriyle öğretide yapılan tartışmalarda ileri sürülen ve uygulamada da benimsenen görüşler, bazı yönleriyle karşılaştırmalı hukukta yer alan ve Türk öğretisi ile uygulamasında tam olarak henüz bilinmeyen kavramlar esas alınarak geniş bir biçimde düzenlenmiştir. Bu sebeple hata konusu, ceza hukukumuzda konuya ilişkin kanunda yer alan düzenlemelerinin anlaşılıp doğru biçimde uygulanabilmesi için çok yönlü olarak tartışılmalıdır. İfade edilen tespitten hareketle çalışmamızın konusu ceza hukukunda hata olarak belirlenmiştir.