İhmali Suçlar

Mehmet Hakan Hakeri

A. GENEL BİLGİLER

Ceza Kanunu’nun özel kısmında yer alan suçlar tasnif edilmek istendiğinde, çeşitli ayırımlar yapmak mümkündür. Örneğin, maddi-şekli suç, tehlike-zarar suçu ayırımı gibi. Diğer bir ayırım da hareketin şekline, türüne göre yapılmaktadır: İcrai suç-ihmali suç.

Hareket açısından bakıldığında, insanın dış dünya ile olan ilişkisinin çeşitli nedensel süreçler vasıtasıyla gerçekleştiğini söylemek olanaklıdır. Bu nedensel süreçler ise iki türlü olabilir: İlkin bu sürecin harekete geçirilmesi suretiyle (aktif davranış) ya da bu sürecin akışına bırakılması suretiyle (pasif davranış) (Gimbernat, 166, 167). Nitekim günlük dilde de bir suçun işlenmesinden bahsedilir. İster ihmali bir hareketle, ister icrai bir hareketle işlenmiş olsun, suçla ilgili olarak her zaman “işleme” (Begehen) kavramı kullanılır. “Adam öldürme suçunu işledi” derken icrai bir hareket işleme terimiyle ifade edilirken, “yardımın ihmali suçunu işledi” derken ise ihmali bir hareket anlatılmak istenir, fakat “yardımı ihmal etti” denmez. Daha teknik olarak ifade edileceği zaman, suçun ihmal suretiyle mi icra suretiyle mi işlendiği de vurgulanır.

Türk Hukuku’nda ihmal ve icrayı kapsayan üst kavram olarak hareket kavramı kullanılmaktadır. İhmali ifade etmek üzere, olumsuz, menfi, negatif hareket; icrayı ifade etmek üzere olumlu, müspet, pozitif hareket terimlerine rastlanılmaktadır. Türk Ceza Hukuku terminolojisinde de ihmal ve icrayı kapsamak üzere “davranış” teriminin kullanılması mümkündür. Ancak öteden beri “davranış”tan ziyade, “hareket” kavramı kullanılmaktadır. Yargıtay ise yeni tarihli kararlarında eylemin “etkin olmayan” (4.CD, 19.09.1995, 4780/5753), “edilgin” (pasif, menfi) ve “etkin” (aktif, müspet) olmasından bahsetmektedir (4.CD, 22.12.1997, 11068/11404; 4.CD, 25.01.1996, 7876/591).