5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkındaki Kanun Kapsamında İçerik Sağlayıcının Yükümlülükleri ve Ceza Sorumluluğu
Content Provider’s Duties and Criminal Liability According to the 5651 Numbered Law on Regulating Broadcasting on the Internet and Fighting with Crimes that are Committed Through Such Broadcastings
E. Eylem AKSOY RETORNAZ
Küresel bir kitleyi hedefleyen çevrimiçi hizmetlerin artışıyla birlikte, internet süjelerinin sorumluluklarının giderek daha da önem kazanmıştır. Bu doğrultuda içerik sağlayıcıların 5651 sayılı Kanun uyarınca temel yükümlülüklerinin ve suç teşkil eden içerikten sorumluluklarının belirlenmesi önem arz etmektedir.
İnternet Yayıncılığı, Sosyal Medya, İçerik Sağlayıcı, Ceza Sorumluluğu, Bağlantı Sağlanan İçerik.
With a growing number of online services which aim to offer their product to a global audience, it becomes increasingly more important to underline the liabilities of internet actors. The following article explains the main rules of liability for content providers in Turkey with special regard to the numbered law 5651 widely known as the Internet Law.
Broadcasting on the Internet, Social Network, Content Providers, Criminal Liability, Hyperlink.
Giriş
1990’lı yıllardan itibaren özellikle World Wide Web’in ortaya çıkışı ile internet kullanımı hızla yaygınlaşmıştır. İnternet kullanımının yaygınlaşması ile neredeyse her yerde internet erişiminin sağladığı olanaklardan faydalanılmaya başlanmıştır. İnternet worldstats verilerine göre Türkiye’de nüfusun yüzde sekseninden fazlası, başka bir ifadeyle altmış dokuz milyonu aşkın birey internet kullanıcısıdır.1 Başlangıçta yalnızca “bilgi tüketicisi”2 konumunda olan kullanıcı, internet ortamında yeni bir rol oynamaya başlamıştır. İnternet kullanıcıları artık sadece pasif tüketiciler değildir. Güncel konular hakkında yorum yaparak, forumlarda tartışmalara katılarak, video ve metin paylaşarak, başka bir ifadeyle aktif bir rol oynayarak internet sitelerine içerik sağlayıcı haline gelmişlerdir.3
İnternet yoluyla yapılan iletişimin çok etkili olması ve sıkı bir denetimi tabi tutulmaması, mücadele edilmesi zor, yeni bir suçluluk biçiminin doğmasına yol açmıştır.4 Şiddet ya da çocuk pornografisi içeren görüntü kayıtları, hakaret ve ırkçı söylemler, dolandırıcılık ve suçtan kaynaklanan malvarlığını gelirlerini aklama, hukuka aykırı olarak düzenlenen talih oyunları, ekonomik suçluluk, müzik ürünlerinin izinsiz kullanımı ve ticareti, siber taciz internetin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlara örnek verilebilir.5
Herhangi bir internet sayfasında, sayfanın ortaya çıkmasında, içeriği hazırlayanlar, içeriğin barındırıldığı sunucu ya da sistemlere fiziksel ya da uzaktan müdahale edenler, sayfaları yönlendiren sistem sorumluları rol oynayabilir.
Çevrimiçi içerik sağlayıcıların yükümlülük ve sorumluluklarını geleneksel medya organlarına ilişkin düzenlemeler çerçevesinde de değerlendirmek mümkün değildir.6 Bu nedenle internet ortamında yapılan yayınlara ilişkin yeni düzenlemeler ihtiyaç duyulmuştur.
İnternet ortamında işlenen suçlardan sorumluluk Türkiye’de ilk kez ayrıntılı olarak 2007 yılında yürürlüğe giren 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkındaki Kanun”7 ile düzenlenmiştir.
Bu çalışma kapsamında, 5651 sayılı Kanun’un düzenlemeleri ışığında içerik sağlayıcının yükümlülükleri ve ceza sorumluluğu incelenecektir. İlk olarak içerik sağlayıcının tanımı yapılacak, ardından içerik sağlayıcının yükümlülükleri, kendi sağladığı içerik ve başkasının sağladığı içerikten ceza sorumluluğu açıklanmaya çalışılacaktır.
I. İçerik Sağlayıcının Tanımı
İçerik sağlayıcı (content providers), internet üzerinde bilgiyi kullanıma sunan aktörlerdir.8 Fotoğraf, yazı, ses, görüntü veya herhangi bir dijital içeriği üreten, bu içerikleri yaratan internet ortamında kullanıma sunan içerik sağlayıcı “internet kullanıcıları tarafından erişilebilen herhangi bir internet yayınının içeriğini hazırlayan, yani bilgiyi bizzat üreten internet süjesi”9 olarak tanımlanabilir.
Bir başka tanıma göre ise bilgi ekonomisinde bilgi üretip, bunu veri tabanları ve sunucular aracılığıyla internet üzerinde yayan kişi içerik sağlayıcıdır.10 İnternet ortamı bilginin yayılmasına doğrudan özgürce katılma olanağı sağlayarak “tek bir kişi ya da bir gruba, bir Devletten ya da çok uluslu bir şirketten daha medyatik olma imkânı sunar”.11
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkındaki Kanun’un 2. maddesinde içerik sağlayıcı “internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişi” olarak tanımlanmıştır.
5651 sayılı Kanun’un 2. maddesi uyarınca internet ortamı “haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan ve kamuya açık olan internet üzerinde oluşturulan ortam” olarak anlaşılmalıdır. Dolayısıyla bir içerik sağlayıcısının oluşturduğu ve yayınladığı içerikten sorumlu tutulabilmesi için bu içeriğin kamuya açık olan web sitelerinde yayımlanması veya yayılması gerekmektedir.
5651 sayılı Kanun içerik sağlayıcının internet ortamında sunduğu veri bakımından herhangi bir sınırlamaya gitmemiştir. İçerik sağlayıcı tanımındaki “her türlü” ifadesinden, ses, grafik ve yazıdan meydana gelen dijital içeriğin tamamı anlaşılmalıdır.12 İçerik olarak bu verinin bir makale, bir haber yorumu, bir resim veya bir ses olmasının hiçbir önemi ve farkı yoktur.
Kanun internet kullanıcısı ile içerik sağlayıcı arasında bir ayırım gözetmeyerek içerik sağlayıcıyı geniş anlamda tanımlamıştır. Sadece bir içeriği üreten ve yayınlayan değil, herhangi bir içerik yaratmamakla birlikte başka içerik sağlayıcılar tarafından yaratılan veya yayımlanan hususları içeriklerine dahil edenler de içerik sağlayıcı sayılmaktadır. Bir web sitesinde yer alan herhangi veriyi oluşturan ve o veri üzerinde tasarrufta bulunan kişi bundan dolayı sorumludur.13
5651 sayılı Kanun’da yer alan içerik sağlayıcı kavramını, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren “veya” sağlayan gerçek ya da tüzel kişiler olarak anlamak gerektiği belirtilmektedir.14 Aksi takdirde, bir gerçek veya tüzel kişinin içerik sağlayıcı olarak kabul edilebilmesi için, internet ortamı üzerinden sunduğu bilgi veya veriyi üretmesinin yanı sıra değiştirmesi ve sağlamasının da gerekeceği ifade edilmektedir.
5651 sayılı Kanun’un tanımına göre internette blog açan, forumlarda tartışmalara katılan, bir habere yorum yapan kişi, bir içerik yükleyen veya daha önce yüklenmiş bir videoya link veren, paylaşım yapan15 kişi de kanunun tanımına göre içerik sağlayıcıdır.16 Anayasa Mahkemesi, bir bireysel başvuru kararında, bir gazetede yayımlanan yazıların internet sitesine aktarılmasından sorumlu olan kişinin de içeriği internet ortamında kullanıma sunma görevi nedeniyle içerik sağlayıcı konumunda olduğunu belirtmiştir.17
İnternet forumları bakımından sadece forumu açan ve kullanıcıların internet forumunda serbestçe konuşup tartışmalarını sağlayan kişinin de içerik sağlayıcı sayılıp sayılmayacağı sorusu akla gelebilir. Karşılaştırmalı hukukta bu kişileri yer sağlayıcı olarak görme eğilimi18 olsa da, bizim kanunumuz bakımından internet forumunu açan kişinin de içerik sağlayıcı olarak kabul edileceğinde tereddüt bulunmamaktadır.
Sosyal medya kullanıcılarının 5651 sayılı Kanun kapsamında içerik sağlayıcı olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği öğretide tartışmalıdır. Öğretide bir görüşe göre, video paylaşım sitelerine video yükleyen, içerik sağlayıcı değil kullanıcıdır. Söz konusu videonun yayınlanmasına uygun ortam ve şartları hazırlayan internet sitesinin sahibi veya sorumlusu, kullanıcının ürettiği videodan içerik sağlayıcı olarak sorumlu olacaktır. İçerik sağlayıcı olmanın ölçütü sadece bilgi ve verileri üretmek değil, aynı zamanda bu bilgi ve verileri internet üzerinden kullanıcılara sağlamaktır.19
Diğer bir görüş ise sosyal medyada genellikle kullanıcılar tarafından içeriğin üretildiğini veya sunulduğunu, sosyal medya site sahiplerinin ise kullanıcılar tarafından sağlanan içeriğe yer sağladığını belirtmektedir.20
Kanun’un içerik sağlayıcı tanımı göz önünde bulundurulduğunda, biz de sosyal medya kullanıcılarının içerik sağlayıcı olarak değerlendirilmesi gerektiği görüşündeyiz.
II. İçerik Sağlayıcının Yükümlülükleri
5651 sayılı Kanun m. 3, m. 4, m. 8, m. 8/A ve m. 9’da, içerik sağlayıcının yükümlülükleri yer almaktadır. Bu yükümlülükler; bilgilendirme yükümlülüğü; içeriğin yayından çıkarılması; erişimin engellenmesi ve kamu makamları tarafından içeriğin çıkarılmasına katlanma yükümlülüğüdür. İstenilen bilgileri saklama ve tedbir yükümlülüğüne ilişkin düzenleme ise Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.21
