Kripto Paraların Ortaya Çıkmaları ve Hukukî Nitelikleri

The Emergence and Legal Characteristics of Cryptocurrencies

Asuman TURANBOY

Çalışmada kripto paraların ortaya çıkması ve kullanımı, bu paraların kara para olarak nitelenip nitelenemeyecekleri incelenmiştir. Daha sonra elektronik ödeme sistemleri değerlendirilip kripto paraların elektronik ödeme sistemlerindeki yeri anlatılmıştır. Kripto paraların ortaya bir “smart contract/akıllı sözleşme” olarak çıkıp çıkmadıkları ele alınmıştır. Son olarak bu paraların sermaye piyasası hukuku bakımından değerlendirilmesi yapılmıştır.

Kripto Para, Sanal Para, Bitcoin, Akıllı Sözleşmeler.

In this study, the emergence and use of crypto currencies are examined in terms of whether these currencies can be defined as illicit money. Then, electronic payment systems are evaluated and the place of crypto money in the electronic payment systems is explained. It is discussed whether the crypto currencies occur as a smart contract. Finally, these moneys are evaluated in terms of capital market law.

Crypto Currency, Digital Money, Bitcoin, Smart Contracts.

I. GİRİŞ

Kripto paraların hukukî niteliğini tespit etmek için öncelikle onların para, menkul kıymet, sermaye piyasası aracı ya da mevduat niteliği taşıyıp taşımadıklarını değerlendirmek gerekmektedir. Buna bağlı olarak yatırımcının hangi hukukî araçlara ya da hukukî anlamda düzenlenmemiş bir “şeye-eşyaya” yatırım yapıp yapamayacaklarının belirlenmesi de icap etmektedir. Bu doğrultuda bu paralar ile hukukî anlamda bir işlem yapıp yapamayacakları veya yatırım ya da tasarrufta bulunup bulunamayacakları değerlendirilmelidir. Kripto paraların hukukî nitelikleri değerlendirilmeden önce, “elektronik para” sistemlerini ele almak, bu paraların hukuken nasıl ortaya çıktığını anlamak bakımından gerekli görülmektedir. Bu paraların tespit edilen niteliklerine göre yatırımcının korunması ilkesine tâbi olup olmayacakları da değerlendirilmelidir. Buna bağlı olarak, işlem güvenliğinin olup olmadığının da ele alınması gerekir.

Kripto paraların hukukî anlamda para olup olmadıkları konusu incelenirken, parayı tanımlamak gerekmektedir. Para, mal ve hizmetlerin bedelinin ödenmesinde kullanılan bir araçtır. Para ile mal ve hizmetler alınır ve satılır hale gelmektedir. Öte yandan para bir değişim aracıdır. Bu bakımdan kripto paraların her durumda bu özelliği sağladıklarını söylemek mümkün değildir. Paranın aynı zamanda yeknesaklığı sağlamak için, değerinin hemen her ülkede uluslararası olarak ifade edilebilir olması da önem taşımaktadır. Kripto para birimi (crypto currency)¹ olarak adlandırılan paraların, bilinen tüm para birimleri karşısında değişken bir alım satım değeri olup olmadığı değerlendirildiğinde, onun bu özelliğinin kripto parayı bir para birimi yapmaya yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. Zira, bir değişim değerinin olması halinde dahi, her ülkenin merkez bankaları aracılığı ile bastığı paranın aksine, bu paraların ülkelerin egemenlik kavramı ile değerlendirilmesi mümkün olmayacaktır. Türk-İsviçre hukukunda (OR Art. 84.1 ve BK 99.1) paranın hukukî bir ödeme aracı olduğu ve borçların bu yolla ödenebileceği, aynı zamanda paranın bir değişim aracı olduğu belirtilmiştir. Tüm hukuk sistemlerinde paranın geçerliliği için millî merkez bankasınca basılması ve ülkenin egemenliğine işaret etmesi gerekmektedir.

Aynı şekilde hemen tüm hukuk sistemlerinde para devlet otoritesi altında çıkarılan bir değişim aracıdır.² Türk hukukunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 4. maddesi ile de, fiyat istikrarını sağlamak ve Türk Lirası’nın değerini korumak, Merkez Bankası’nın görev ve yetkileri arasında düzenlenmiştir.