Ro-Ro Taşımalarının Hukuki Boyutu

Legal Aspect of Ro-Ro Transportation

Sami AKSOY

Ro-Ro gemileri sayesinde eşya yüklü tır ya da vagonlar denizde rahatlıkla taşınabilmektedir. Uygulama dikkate alındığında, ilk başta gönderen ile taşıyıcı anlaşmakta; ardından taşıyıcı, taşımanın denizyolu kısmını Ro-Ro gemisi işleten taşıyana bırakmaktadır. Eşyanın zıya, hasar ya da geç teslimine sebebiyet veren olay, denizyolu taşıması sırasında gerçekleştiği takdirde, taşıyıcının yükle ilgililere karşı hangi hükümlere göre sorumlu olduğu, cevap bulunması gereken önemli bir sorudur. Bu hususta İngiltere’nin coğrafi konumu sebebiyle CMR’de özel bir hüküm getirilmiştir. Çalışmada bu manada Ro-Ro taşımalarında sözleşme ilişkilerine, taşıyıcının sorumluluğuna, taşıyanın yükle ilgililer karşısında fiili taşıyan sayılıp sayılmadığına ve CMR’nin ikinci maddesi temelinde Ro-Ro taşımalarına özgü bir takım hukuki problemlere yer verilmiştir.

Ro-Ro Taşımaları, CMR, Sırtta Taşıma, Fiili Taşıyan, Multimodal Taşıma.

Ro-Ro ships are vessels that are used to carry wheeled cargo easily by sea. In practice, at first the consignor agrees with the main (road) carrier for carriage of goods. However the sea stage of main route performed by a sub (sea) carrier, who is operator of the Ro-Ro ship and party to subcontract of carriage with main carrier. If loss, damage or delay in delivery of the goods occurs during the sea carriage, the applicable rules to the liability of main carrier against (main) cargo interests shall be examined. By drafting of CMR, upon request of United Kingdom a special provision added to the Draft Convention on this subject due to geographical situation of United Kingdom. In this study we investigated the contractual relationships on Ro-Ro transportation, liability rules of main carrier, whether the sea carrier is actual carrier against to cargo interests or not and some legal issues according Ro-Ro transportation under CMR Article 2.

Ro-Ro Transportation, CMR, Piggyback Transport, Actual Carrier, Multimodal Transportation.

I. GİRİŞ

Tır, otomobil, vagon, iş makinesi, otobüs gibi tekerlekli araçların denizde kolayca taşınabilmesi için tasarlanmış gemileri ifade eden “Ro-Ro”,¹ İngilizce “roll-on/roll-off” kelimelerinden türetilmiştir. Şöyle ki Ro-Ro gemilerinde açılıp kapanabilen hangar kapakları ve rampalar sebebiyle tekerlekli araçlar, çekicisi olsun ya da olmasın, gemiye rahatlıkla alınabilmektedir. Bu nedenle Ro-Ro gemileri, karayolu ve demiryolu taşımalarıyla son derece uyumludur.²

Tarihsel süreçte Ro-Ro gemileri ilk kez askeri ihtiyaçlar neticesi, özellikle de Almanya ile İngiltere arasında askeri vasıtalarının taşınması maksadıyla kullanılmıştır.³ Ardından bu kullanım, demiryolu taşımalarına yansımıştır. Avrupa’da trenlerin nehirleri ya da denizleri aşabilmesi için gemilere raylar döşenmiş, tabandaki ray vasıtasıyla alt güvertesinde tren katarını barındıran gemi, adeta köprü vazifesi görmüştür.⁴

Ticaret hayatında Ro-Ro gemisi denildiğinde akla eşya yüklü tırların taşındığı gemiler gelse de (Ro-Ro cargo ship), kavram daha geniş bir manaya sahiptir. Örneğin bazı Ro-Ro gemileriyle taşıma araçlarının yanı sıra tipik eşya taşıması da yapılmaktadır. Dolayısıyla alt güvertesinde eşya yüklü tırların bulunduğu bir Ro-Ro gemisinin üst güvertesinde konteynerler istifli olabilir (Con/Ro ships). Benzer şekilde sırf yeni üretilen araçların (otomobil, kamyon, otobüs vb) taşınmasına yönelik Ro-Ro gemileri de mevcuttur (pure vehicles/car carrier).