4447 Sayılı İşşizlik Sigortasından Sağlanan Haklar ve İşsizlik Ödeneği Uygulamaları
Rights Conferred With the Unemployment Insurance With No. 4447 and Unemployment Compensation Applications
Gökhan BEDİR
Ülkemizde çalışabilecek durum ve isteğinde olmasına rağmen kendi isteği dışında işsiz kalan sigortalılara, kısa bir süreliğine de olsa, en azından yeni bir iş buluncaya kadar, işsizlik ödeneği ödenmektedir. İşsizlik sigortası, işsizlik riskine karşı sigortalıya ekonomik bir güvence sağlayan sigorta kolu olarak değerlendirilebilir. İşsizlik sigortası aslen bir sosyal sigorta kolu olmasına rağmen sosyal güvenlik kanunları ile değil, ayrı bir Kanun olan 4447 sayılı kanunla düzenlenmiştir. İşsizlik sigortasını düzenleyen 4447 sayılı Kanuna göre işsizlik sigortası “bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta olarak tanımlanmıştır. Pasif istihdam kapsamında olan bu ödeneğin yapılması aynı zamanda sosyal devlet anlayışının da bir gereğidir.
Ülkemizde işsizlik ödeneğinin yasal düzenlemesi 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile yapılmış olup, bu kanunla pasif istihdam politikası olan işsizlik ödeneği yanında, aktif istihdam politikalarına yönelik yeni iş edindirme, kısa çalışma ödeneği, ücret garanti fonu gibi hususlar da düzenlenmiştir. Bu yazımızda İşsizlik sigortasından sağlanan haklar belirtilerek işsizlik ödeneğinden, yararlanma şartları, işsizlik ödeneğinin miktarı, ödenme süresi ve kesilmesi konuları açıklanmaya çalışılacaktır.
İşsizlik, İşsizlik Sigortası, İşsizlik Ödeneği, İşsizlik Sigortası Fonu, İstihdam.
In our country, an unemployment compensation is paid to insured persons who became unemployed against their wills although they have status and wish to work, even though for a short period of time, at least until they find a new job. The unemployment insurance may be evaluated as an insurance branch providing an economical warranty to the insured person against the risk of unemployment. Although basically the unemployment insurance is a social insurance branch, it is regulated under a separate law no. 4447 instead of social security laws. According to the Law no. 4447 which regulates the unemployment insurance, the unemployment insurance is defined as a compulsory insurance active with the insurance technique compensating the revenue loss of the insured person, who became unemployed inadvertently without any mistake while working, for a certain period of time and amount although the person has will, ability, health and qualification to work. This allowance, which is within the scope of passive employment, is also the requirement of a social state approach.
Legal arrangements on the unemployment allowance in our country is made with the Unemployment Insurance Law no. 4447 and the issues such as providing employment directed towards active employment policies, short-term labor allowance, salary guarantee fund are also arranged with this law as well as the unemployment allowance which is a passive employment policy. In this paper the subjects such as unemployment allowance, conditions to benefit, amount of unemployment allowance, payment period and suspension are dealt by stating the rights provided with the unemployment insurance.
Unemployment, Unemployment Insurance, Unemployment Allowance, Unemployment Insurance Fund, Employment.
1. Giriş
Çalışma gücünde ve arzusunda olan cari ücretten çalışmaya razı olup da iş bulamayan iş gücünün varlığına işsizlik denilmektedir. İşsizlik sigortası, işsizlik riskine karşı sigortalıya ekonomik bir güvence sağlayan sigorta kolu olarak değerlendirilebilir. İşsizlik sigortası aslen bir sosyal sigorta kolu olmasına rağmen sosyal güvenlik kanunlarıyla değil, ayrı bir kanun olan 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunuyla düzenlenmiştir. İşsizlik sigortasını düzenleyen 4447 sayılı Kanuna göre işsizlik sigortası; “Bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta” olarak tanımlanmıştır (T.C. Yasalar (1999) 4447 sayılı Kanun).
İşsizliği, klasik iktisattaki tanımı çerçevesinde, bir ülkedeki işgücü ile istihdam seviyesi arasındaki fark olarak tanımlamak mümkündür (Korkmaz ve Mahiroğulları, 2013: 22). Bununla beraber, işgücü arzı ve işgücü talebi arasındaki denge durumunun sağlanması dahi işsizliğin oluşmaması imkânını vermemektedir. Bir işyerinde çalışırken, çalışma isteğini, yeteneğini, sağlığını ve yeterliliğini taşımasına rağmen, kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalıların işsiz kalmaları sonucu uğradıkları gelir kaybı, belli sürede işsizlik sigortası ile karşılanmaktadır. Bu sistem, sigortacılık tekniğiyle faaliyet gösteren zorunlu bir sigortadır. Bir hizmet akdiyle sigortalı olarak çalışanlar, bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıklarda çalışanlar ve ülkemizde çalışma vizesiyle çalışan yabancı işçiler, işsizlik sigortasından faydalanabilmektedir (YAVUZ, 2011).
İşsizlik sigortası, işsizlik riskine karşı sigortalıya ekonomik bir güvence sağlayan sigorta kolu olarak değerlendirilmektedir. İşsizlik sigortasıyla, devlet her sigortalı adına prim ödeme yükümlülüğü altına girmiştir. 2013 yılı TÜİK verilerine göre ülkemizde işsizlik oranı 9.7’dir (TÜİK: 2013 İşsizlik Sonuçları).
Hizmet akdi sona erdirilen sigortalı işsizin, İşsizlik Sigortası Kanununda belirtilen ödemelerden ve hizmetlerden yararlanabilmesi için, öncelikle Türkiye İş Kurumuna başvurması gerekir. Türkiye İş Kurumu tarafından gerekli diğer şartlar da sağlanmışsa, sigortalı işsizlere aşağıda belirtilen ödemeler yapılır ve hizmetler sağlanır.
1) Sigortalı işsize işsizlik ödeneği ödenir.
2) Sigortalı işsize 5510 sayılı Kanun gereği genel sağlık sigorta primleri ödenir.
