“İzaha Davet” -Saptanabilenler, Sorular ve Sorunlar-

Funda BAŞARAN YAVAŞLAR

6728 Sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un¹ 22’nci maddesiyle Vergi Usul Kanunu (VUK) md.370’de düzenlenen izaha davet, yasanın adından ve TBMM Genel Kurul toplantı tutanaklarından² anlaşıldığı üzere, “yatırım ortamını iyileştirmek” üzere getirilmiştir. Geçici düzenlemeyle öngörülmemesi, yasa koyucunun onu yatırım ortamına her daim olumlu etkileri bulunacak bir araç olarak gördüğünü göstermektedir.

Bu çalışmada, sırasıyla izaha davetin hukuki niteliği, uygulanma koşulları, izaha davet usulü ve izaha davete bağlı hukuki sonuçlar açıklanacak, ardından yatırım ortamına katkısı dahil değerlendirilecektir.

İzaha davet, mükelleften izah çerçevesinde bilgi ve delil elde etmeyi sağlama işleviyle, öncelikle idarenin bilgi toplama aracı olarak öne çıkmakta ve VUK md.148 paralelinde bir düzenleme izlenimi yaratmaktadır. Ancak, izaha davetin idarenin bilgi ve delil toplamasında önemli bir araç olacağı muhtemelse de, onu md.148 çerçevesinde bilgi toplamadan ayıran üç önemli fark bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, bilginin sübjektif ve objektif kapsamıyla ilgilidir: md.148 çerçevesinde bilgi, “kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükellefle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişiler”den ve -vergilendirmeyle ilgili olmak şartıyla- her konuda alınabilecekken, izaha davet çerçevesinde bilgi sadece mükelleflerden ve sadece yapılan ön tespit hakkında alınabilir. İkinci fark, md.148’e binaen bilgi talebi ile izaha davetin mükellef bakımından anlamına ilişkindir: md.148’e binaen bilgi verme mükellef bakımından bir ödev ve buna bağlı olarak talep edilen bilgiyi vermemesi bir kabahatken (VUK mük. md.355 I), izaha davet çerçevesinde bilgi verip vermeme konusunda mükellef serbesttir. İzahta bulunmama bir kabahat değildir, cezalandırılmaz. Sonuncusu ise, elde edilen bilgiye bağlı olarak idarenin yapacağı işlemlerle ilgilidir: md.148 çerçevesinde elde ettiği bilgiye bağlı olarak idarenin nasıl davranacağı konusunda bir belirleme yokken, izaha davete belli hukuki sonuçlar bağlanmıştır (VUK md.370 II). Aşağıda³ etraflıca açıklanan bu hukuki sonuçlar arasında en dikkat çekici olanı, mükellef süresi içinde yaptığı izahı yeterli bulunmamasına rağmen, -mükellefin, süresinde vermediği beyannameyi vermesi, eksik beyannamesini tamamlaması, yanlış beyannamesini düzeltmesi ve süresi içinde izah zamlı vergiyi ödemesi şartıyla- ona %80 oranında daha az vergi ziyaı cezası kesilecek olmasıdır.