2872 Sayılı Çevre Kanunu md. 3/g Uyarınca Masraf Kavramı ve Kirletenin Masrafları Ödeme Yükümlülüğü
The Concept of Expense and The Duty of the Polluter to Pay theExpenses under the Article 3/g of the Code on Environment(Law no: 2872)
Cem AKBIYIK,Zehra Gizem ATEŞ
Çevre Kanunu md. 3/g uyarınca kirleten, kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, giderilmesi, azaltılması, durdurulması için gerekli tedbirleri almakla ve tedbirlerin gerektirdiği masrafları karşılamakla yükümlüdür. Kirleten gerekli tedbirleri almazsa, bu tedbirleri alan kamu kurum ve kuruluşları masrafları kirletenden anılan hükme göre talep edebilir. Ancak söz konusu tedbirleri alan, masraf yapan özel hukuk kişilerinin kirletenden bu masrafları nasıl geri isteyeceğine ilişkin bir düzenleme yoktur. Bu durumda öncelikle üçüncü kişi ile kirleten arasında sözleşmesel bağ olup olmadığına bakılır. Eğer aralarında sözleşmesel bağ yoksa, hangi hükmün uygulanacağı belirsizdir. Öncelikle TMK md. 730 hükmü uygulanabilir gözükse de, bu hüküm masraf taleplerini karşılamak için elverişli değildir. Kanaatimizce burada TBK md. 529’da düzenlenen vekaletsiz iş görme hükmü kıyas yoluyla uygulanmalıdır. Böylece üçüncü kişi yaptığı zorunlu ve faydalı masrafları kirletenden geri talep edebilecektir.
Kirleten, Masraf, Kusursuz Sorumluluk, Kirleten Öder İlkesi, Vekaletsiz İş Görme.
According to the article 3/g of the Law of Environment, the polluter is supposed to take precautions and pay their expenditures in order to prevent and decrease together with to stop and compensate the pollution and the degeneration. If the polluter doesn’t take precautions, public institutions and agencies may demand those measurements from the polluter. However, there is no any specific regulations about how the civil law person should reclaim such expenditures from the polluter. At this circumstances, one must research whether there is a contractual relationship between the third person and the polluter. Unless there is a contractual relationship, it is not precise which article will be applied. Although the article 730 of the Turkish Civil Law seems to be applied, this article is not efficient enough to compensaye the expences. According to this paper, it can be argued that the article 529 of Turkish Code of Obligations referring to the acting without authority, must be applied. By doing so, the third person would be able to demand from the polluter the obligatory and necessary expenditures which he has been already paid.
Expences, Polluter Pays Principle, Strict Liability, Acting Without Authority.
Günümüzde gelişen teknoloji ve sanayileşmenin artmasıyla birlikte, çevre kirliliği doğal yaşamı tehdit eden bir unsur haline gelmiştir. Bu kirlenme giderek artması nedeniyle günlük yaşantımızı etkileyecek boyutlara ulaşmaktadır. Çevresel kaynaklar sınırsız olmadığı gibi, doğal halinin korunması için çaba sarf edilmesi gerekmektedir.
Çevre Kanunu, toplumda yaşayan tüm bireylere çevreyi koruma ödevini yüklemenin yanı sıra çevrenin korunması, kirlenmenin önlenmesi ve kirlenme sonrasında bu durumun giderilmesi için yapılan masrafları karşılama yükümlülüğü getirmiştir. 2872 sayılı Çevre Kanunu md.3/g hükmünde çevreyi kirletenin masrafları ödeme yükümlülüğü şu şekilde belirlenmiştir: “Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek veya azaltmak için gerekli önlemleri almaması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir.”
Görüldüğü gibi Çevre Kanunu, çevreyi kirleteni öncelikle kirlenmenin önlenmesini sağlamak, kirlenme meydana geldikten sonra da yapılan masraflara katlanmakla yükümlü tutmuştur. Esasen anılan madde, “kirleten öder ilkesinin” Türk hukukundaki tezahürüdür. Çalışmamızda öncelikle kirleten öder ilkesinin anlamı, amacı, unsurları, ilkeyle bağlantılı olarak kirleten ve kirlilik kavramları açıklanacaktır. Bu kavramlar kirletenin hukuki sorumluluğunun belirlenmesinde de önem arz etmektedir. Ayrıca kirleten öder ilkesinin uygulanması açısından kirletenin hukuki, idari ve cezai sorumluluğundan kısaca bahsedilecektir.
