Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Roma Hukukunda Alım Satım Sözleşmesine Bağlı Ek Anlaşmalar ve Sözleşmeden Dönme

Additional Agreements Based on Contract of Sale in Roman Law and Recission of Contract

Bengi SAYIN KORKMAZ

Roma Hukukunda sözleşmeden dönme konusunda tüm sözleşmeler için geçerli ve genel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak sözleşmeden dönmeyle aynı hukuki sonuçları sağlayan birtakım düzenlemelere rastlanmaktadır. Alım satım sözleşmesine bağlı ek anlaşmalar bu düzenlemelerden biridir. Pacta adiecta olarak ifade edilen bu anlaşmalar lex commissoria, in diem addictio ve pactum displicentiae’dir.

Alım Satım Sözleşmesi, Ek Anlaşmalar, Sözleşmeden Dönme.

There is not any general and valid regulation for all contracts about recission of contract in Roman law. But a few regulations are recognized that provides the same legal result of giving up recission of contract. Additonal agreements based on contract of sale one of these regulations. Agreements that are defined as pacta adiecta are lex commissoria, in diem addictio and pactum displicentiae.

Additional Agreements, Recission of Contract, Contract of Sale.

Giriş

Günümüz hukukunda iki taraf arasında yapılan anlaşmalar sözleşme (contractus) olarak ifade edilirken, Roma Hukuku’nda contractus, borç doğuran belli sözleşme tiplerini gösteren teknik bir terim olarak kullanılmaktaydı. Pactum’lar (anlaşmalar) ise borç doğurmayan hukuki işlemlerdi. Daha sonraları pactum’ların bazılarına dava hakkı tanınmış ve gerçek birer sözleşme haline gelmişlerdir. Dava hakkı tanınmasına kadar geçen süreç içerisinde üç aşama bulunur. İlk aşamada, Ius Civile yapılan ek anlaşmaların geçerliğini kabul etmiştir. Ardından praetor’lar diğer bazı pactum’lara hukuki olarak koruma imkânı tanımıştır. Son olarak İmparatorluk Dönemi’nde yeni bazı anlaşmalara sözleşme niteliği verilmiştir.

Ius Civile’ye göre geçerliliği kabul edilen ek anlaşmalar aynı zamanda sözleşmeden dönme konusuyla da yakından ilgilidir. Bu bağlamda sözleşmeden dönme konusunda Roma Hukuku’nda genel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, sadece alım satım sözleşmesi bakımından sözleşmeden dönmeyle aynı hukuki sonuçları doğuran bazı düzenlemeler bulunmaktadır. Bunlardan ilki Roma Hukukunda maldaki maddi ayıplar nedeniyle satıcının sorumluluğuna ilişkin bir dava olan actio redhibitoria’dır. Sözleşmeden dönmeyle aynı hukuki sonuçları doğuran bir diğer durum, çağdaş hukuk sistemlerindeki gabin kuralının temeli olan leasio enormis nedeniyle sözleşmenin sona erdirilmesidir. Eski duruma getirme olarak da ifade edilen restitutio in integrum ile praetorun hakkaniyete uygun bulunmayan hukuki işlemleri yapılmamış saymasıyla, yine sözleşmeden dönmenin sağlayacağı hukuki sonuçlar ortaya çıkmaktaydı.

Roma Hukuku’nda bu iki özel durum dışında, sözleşmede saklı tutulan dönme hakkına ilişkin çalışmamızın da konusunu oluşturan pacta adiecta (ek anlaşmalar) olarak ifade edilen önemli bir yapı bulunmaktaydı. Romalı alıcı ve satıcılar, sözleşmenin yapılmasından sonra ortaya çıkabilecek birtakım beklenmedik olaylar ve gelişmeler karşısında, kendilerini bu hukuki sonuçlardan kurtarmak için öncelikle alım satım sözleşmesini belirli bazı geciktirici şartlara bağlama yoluna gitmişlerdir. Söz konusu şartları ise alım satım sözleşmesine ek olarak yapılan anlaşmalar ile belirlemişlerdir. Bu konuda satıcı ve alıcı arasında yapılan üç çeşit anlaşma bulunmaktadır. Bunlar Ius Civile tarafından tanınan alım satım sözleşmesine bağlı ek anlaşmalar (pacta adiecta) olan “lex commissoria, in diem addictio, pactum displicentiae”dir. Bu anlaşmaların dışındaki başka şartları sözleşmeye ekleyerek alım satım sözleşmesinden dönme imkânı bulunmuyordu.