Vergi Hukukunda Arama Müessesesi ve Ceza Muhakemesi Kanunu ile İlişkisi

The Search Term on Tax Law and the Relationship With Criminal Procedure Law

Selen EVİRGEN

Vergi mükelleflerinin vergi kaçırdığına dair delil teşkil eden belirtilerin bulunması amacıyla, ilgili kişilerin üzerlerinde, işyerlerinde veya evlerinde yapılan incelemeye “vergisel arama” adı verilmektedir. Arama müessesesi Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenmiş olup bu kanunda hüküm bulunmayan hallerde Ceza Muhakemesi Kanunu’nun aramayla ilgili hükümleri uygulanır. Bu nedenle de bir koruma tedbiri olan aramayla vergisel arama arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır. Çalışmamızda arama kavramının tanımı ve amacı, arama kararı verilmesinin şartları ve kararın nasıl yerine getirileceğinden bahsedilmiş, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan arama hükümleriyle arasındaki bağlantı açıklanmış ve arama sonucu elde edilen delillerin hukuka aykırı olma durumu incelenmiştir.

Vergi Denetimi, Vergisel Arama, Ceza Muhakemesi, Koruma Tedbiri, Hukuka Aykırı Delil.

In order to provide evidence that tax payers evade tax, the search that made on concerned people or in their workplaces and houses, is called “tax search”. The search institution is regulated in Tax Procedural Code and in cases where there are no provisions in this law, the provisions of Code of Criminal Procedure are used. For this reason, there is a close relationship between search as a protection measure and tax search. In our study, the definition of the search concept and the purpose, the conditions of the decision of the tax search and how to make the decision are mentioned. Also, the connection between the search provisions in the Code of Criminal Procedure is explained and the situation that obtained evidence as a result of the search is contrary to the law is examined.

Tax Auditing, Tax Search, Criminal Procedure, Protection Measure, Illegal Evidence.

GİRİŞ

Vergiler, devlet tarafından ülkesi üzerindeki mali egemenliğine dayanarak zorunlu olarak alınmakta ve kamu harcamalarında finans kaynağı olarak kullanılmaktadır¹. Vergilendirme kural olarak beyan esasına tabidir; bir toplumda doğru vergilendirmenin yapılabilmesi mükelleflerin vergi konusundaki bilincine bağlıdır². Vergilerin zorunlu olarak alınıyor olması zaman zaman mükelleflerin yasaya uygun olmayan davranışlarını beraberinde getirmektedir. Mükellefler vergi kaçırma yoluna gidebilmektedir. İşte vergi kaybını en aza indirgemek adına devlet çeşitli yollarla mükellefi denetlemektedir. Türk vergi sisteminde bilgi toplama, yoklama, vergi incelemesi gibi vergi denetim yolları bulunmaktadır. Bu denetleme yollarından biri de çalışmamızın konusu olan arama müessesesidir.³

Arama, esas itibariyle bir Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kurumu olmasına karşın Vergi Usul Kanunu (VUK)’nda da 142. maddeden itibaren düzenlenmiştir. Arama işlemi, vergi mükelleflerinin ödedikleri verginin doğruluğunu araştırmak ve vergi kaçırmanın söz konusu olup olmadığını tespit etmek için ilgili kişilerin konutlarında, işyerlerinde ve üzerlerinde yapılan ve vergi kaçırmaya dair herhangi bir delil bulunduğu takdirde bu delillere el konulmasına yönelik olan bir işlemdir. Vergi Usul Kanunu’nda hüküm bulunmayan durumlarda tamamlayıcı olarak Ceza Muhakemesi Kanunu hükümleri uygulanır.

Arama yöntemi; konut dokunulmazlığı, özel hayatın gizliliği gibi kişi hak ve özgürlüklerine doğrudan müdahale niteliği taşıdığından bu yöntemin özenle uygulanması gerekir ve dolayısıyla özel şekil şartlarına tabidir. Diğer denetim yollarından farklı olarak aramada hakim kararının bulunması şarttır⁴. Anayasa’ya, Vergi Usul Kanunu’na ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nun yollama yapılan hükümlerine uygun olmadan yapılan arama hukuka aykırı bir arama olacaktır, hukuka aykırı arama yapıldığında da hukuk devleti ilkesinin ihlali söz konusu olmaktadır⁵.