Türk Medeni Kanunu, Çocuk Hakları
 Sözleşmesi ve AİHM Kararları Işığında 
Velayet Altındaki Çocuğun Eğitim Hakkı

Education Right of Child Under Custody Within the Frame of
Turkish Civil Code Children Rights Agreement and ECHR Decisions

Cemile TURGUT

Söz konusu çalışmada, öncelikle velayet kavramı üzerinde durulmuş ve bu kavramın hukuki niteliği doktrindeki farklı görüşler ışığında irdelenmiştir. Çalışmanın devamında ise, velayet altındaki çocuğun eğitim hakkı 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve Çocuk Hakları Sözleşmesi çerçevesince açıklanmaya çalışılmış ve konu ile ilintili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına yer verilmiştir.

Velayet, Eğitim Hakkı, Türk Medeni Kanunu, Çocuk Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları.

In this study, parental right term is considered and its legal characteristic examined under various dictum initially. Later on, education right of child under custody is tried to be explained within the frame of Turkish Civil Code no. 4721 and Children Rights Agreement and related European Human Rights Court rulings are presented.

Custody, Education Right, Turkish Civil Code, Children Rights Agreement, European Human Rights Court.

Giriş

Çocuğun sağlıklı ve çevreye uyumlu sosyal bir kişilik kazanması, ona doğumundan itibaren bakım gösteren, bilgi aktarımında bulunan ve onu eğiten kişilerle mümkündür. Bu eğitim olanağını ve bilgi aktarımını sağlayacak olan kişilerin başında ise çocuğun annesi ile babası gelmektedir. Keza bu durum velayet hakkının uzantısını oluşturur.

Anne-babanın sahip olduğu “velayet” her ne kadar, sadece “hak” kelimesi ile beraber kullanılıyor ve bu şekilde yaygınlık gösteriyorsa da, velayetin aynı zamanda bir “yükümlülük” olduğu görüşünün son zamanlarda oldukça baskın olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Hatta öyle ki İngiltere’deki Çocuk Yasası’nda “Anne-Babanın Hak ve Ödevleri” başlığı yer alırken, 1989 tarihli yeni Yasada bu başlık yerine “Çocuklar İçin Sorumluluk” ifadesi kullanılmıştır¹. Bu nedenledir ki, her şeyden önce incelenmeye ve açıklanmaya muhtaç olan, velayetin niteliği ile kapsamıdır. Çalışmamızda öncelikli olarak bu hususlar, farklı görüşlere yer verilerek açıklanmaya çalışılacak, sonrasında velayet altında olan çocuğun eğitim hakkı; genel, mesleki, dini ve engelli çocukların genel-mesleki eğitimi olmak üzere dört farklı başlık altında değerlendirilecektir.

I. Velayetin Tanımı, Niteliği ve Kapsamı

Velayet kavramı sözlük anlamı olarak sevmek ve yardım etmek olarak kullanılmakta² ise de hukuk alanında velayete yüklenen anlam bir başkasına söz geçirmek, onun üzerinde otorite yetkisine sahip olmaktır³. Bu nedenledir ki, Alman, Fransız ve İngiliz yasalarında gerçekleştirilen revizyonlarla, velayet kavramı yerine “koruma ve bakma” ifadelerini karşılayan “elterliche sorge, garde, responsibility for children” deyimleri kullanılmaktadır⁴. 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve Türkiye tarafından 1990 yılında imzalanıp 1995 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmede de doğrudan velayet kavramından bahsedilmemiş, anne babanın hak ve ödevleri ifadeleri kullanılmıştır. Ancak 4721 sayılı yeni Türk Medenî Kanununda⁵, 743 sayılı mülga Medenî Kanundaki⁶ velayet kavramı değiştirilmeden aynı şekilde korunmuştur.