Hermann Heller’in Hegel’in “Güç Devleti”ni Eleştirisi
Hermann Heller’s Critique of Hegel’s “Power State”
Birden GÜNGÖREN
Hermann Heller’in doçentlik tezi olan “Hegel ve Almanya’da Ulusal Güç Devleti” (Hegel und der Nationale Machtstaat in Deutschland) başlıklı eser, hem Hegel’deki “güç devleti”nin etkilerini hem de Hegel’in “güç devleti”nin etkisini ele almaktadır. Heller, Hegel’in güç devleti açısından özellikle Machiavelli’den etkilendiğini belirtmektedir. Bu makalede ilk olarak Hegel’deki Machiavelli etkisi ve Hegel’in Almanya’nın Machiavelli’si olma iddiası ele alınacaktır. Hegel’i güç kavramı açısından etkileyen bir diğer düşünür Spinoza’dır. Spinoza’nın güç kavramından etkilenen Hegel’in, bu kavramdan hangi açılardan etkilendiğini ve Spinoza’da bu kavramın izini sürmeye çalışacağız. Heller’in Hegel’de etkisini incelediği siyasi kişilik Napoléon’dur. Hegel’in Napoléon’a verdiği önem güç devleti fikrinin oluşumunda etkin olduğu düşünülmüştür. Heller bunun yanı sıra, Hegel’in “güç devleti”nin unsurlarını da ortaya koymaya çalışmıştır. Son olarak da Heller, Hegel’in “güç devleti” anlayışının sadece hukuk alanında değil farklı disiplinlerde de uygulama alanı olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak Hegel’in devleti gerçekten “güç devleti” midir? Yoksa Hegel’in teorisinde hukuk devletinin izlerini bulmak mümkün müdür? Bu sorgulamayı Heller’in “Hukuk Devleti ya da Diktatörlük” (Rechtsstaat oder Diktatur?) başlıklı yazısında ortaya koyduğu hukuk devleti anlayışı çerçevesinde yapmaya çalışacağız.
Heller, Hegel, Machiavelli, Spinoza, Hukuk Devleti, Güç Devleti.
“Hegel and the National Power State in Germany” (Hegel und der Nationale Machstaat in Deutschland) is the title of Heller’s book (also his habitation dissertation) in which he analyses both the influence of the power state in Hegel’s works and also Hegel’s influence on other philosophers. One of the most important philosophers in this context is Machiavelli. In this framework, firstly Hegel’s reception of Machiavelli and his claim of being the Machiavelli of Germany will be discussed. Another important philosopher in the same context is Spinoza, whose theory of power influenced Hegel: I’ll try and elaborate on the aspects of this influence, in short, track the concept of power in Spinozean thought. Heller also examines the impact of another political subject on Hegel, namely Napoleon. It is perceived as the clue of power state, which Heller also tries to prove that not only effects the legal perception but also other disciplines. From Heller’s point of view, Hegel is understood as a pioneer of power state but can we not find traces of rule of law in his work? This is the point where I also pursue to discover the traces of rule of law in Hegel’s Work. In this context, Heller’s article “Rule of Law or Dictatorship” (Rechtsstaat oder Diktatur?) gains importance to understand how he sees the difference between power state and rule of law.
Heller, Hegel, Machiavelli, Spinoza, Power State, Rule of Law.
Giriş
Hermann Heller (1891-1933), Almanya’da Jellinek ve Kelsen yanında en önemli Genel Kamu Hukukçuları arasında sayılmaktadır. Heller, Viyana, Graz ve Innsbruck’ta hukuk eğitimine devam etmiştir.1 Viyana’da Kelsen’in derslerini takip etme imkânı bulmuştur.2 Savaş nedeniyle eğitimine ara verir ve gönüllü olarak savaşa katılmıştır. Savaşta aldığı yaranın erken ölümüne neden olduğu iddia edilmektedir.3 Radbruch ile yakın bir dostluk kurmuş ve onu izleyerek SPD’ye (Sosyal Demokrat Parti) üye olmuştur. Radbruch ile Kapp-Darbesi sonrasında partiler arasında uzlaşma sağlamaya çalıştığı için tutuklanmıştır. 1926’da Leipzig Üniversitesinde, 1928’de Berlin’de, 1933’de Frankfurt’ta kamu hukuku kürsüsünde çalışmıştır. Dönemin ünlü kamu hukukçularından Carl Schmitt ile polemiği ünlüdür.4 1933’de Almanya’daki siyasi durumdan ötürü bir sunum yapmak üzere gittiği İngiltere’den dönmemiş ve Madrid’de konuk öğretim görevlisi olarak bir dönem kalmıştır. Ancak Chicago’da kendisine önerilen pozisyona erken ölümü nedeniyle kabul ettiği halde gidememiştir.5
Heller yazılarında Faşizmin analizini yapmaktadır. Weimar cumhuriyetinden Nasyonal Sosyalizme geçişe tanıklık etmiş bir hukukçu olarak dönemin eleştirisini yapmıştır. Hukuk devletinden güç devletine geçişe tanıklık etmiş olan Heller, bu alanda birçok eser ve makale kaleme almıştır. “Hegel ve Almanya’da Ulusal Güç Devleti”, Hermann Heller’in doçentlik tezidir. Henkel, bu eserin Heller’in başlangıç ve çıkış noktası olduğunu belirtir.6 Bu eserde önce güç devleti kavramının izini sürdükten sonra Hegel’in yazılarında güç devleti ile ilgili kısımları ele alır. Ancak Hegel’in devleti gerçekten bir güç devleti olarak tanımlanabilir mi yoksa içinde hukuk devletine dair unsurlar da barındırmakta mıdır? Bu çerçevede Heller’in hukuk devleti anlayışına ve dönemin hukuk devletine ilişkin tartışmalarına da kısaca değinmek gerekir.
1. Almanya’nın Machiavellisi?
Heller eserinde “güç devleti”7 ile en çok ilişkilendirilen düşünür olan Machiavelli ve Hegel arasındaki ilişkiyi ortaya koymaya çalışmaktadır. Hegel’in “güç devleti” ile ilişkisinin çok ele alınmadığını, bu nedenle Machiavelli bağlantısının da çok kurulmadığından bahseden Heller, bunu özellikle 18. Yüzyıldan itibaren Machiavelli’nin şeytanlaştırılması ve hatta Büyük Friedrich’in Anti-Machaivell’i kaleme almasından dolayı “güç devleti” kavramına konulan bir mesafe ile açıklar.8
