Gizli Soruşturmacı Kavramına Genel Bir Bakış (Benzer Kavramlar Paralelinde Bir Değerlendirme)

Engin PARLAK

ÖZET:

CMK’nın 139’uncu maddesinde, gizli soruşturmacının mutlak olarak kamu görevlisi olacağı düzenlenmiştir. Kamu görevlisi olmayan şahısların gizli soruşturmacı olabileceklerinin öngörüldüğü bir muhakeme hukukunda sanıkların savunma hakkı kısıtlanabilecek, Anayasa’da güvence altına alınan adil yargılanma hakkının ve hak arama hürriyetinin ihlali söz konusu olabilecektir. Zira muhakemede, görevlendirmeden önce herhangi bir güvenilirlik testinden geçmemiş sivil şahısların, beyanlarına ve sundukları delillere itibar etmek hususunda yargılamayı yapan hâkimlerde tereddüt hâsıl olma ihtimali ortaya çıkacaktır.

Anahtar Kelimeler: Gizli Soruşturmacı, Gizli Görevli, Gizli Ajan, Gizli Araştırıcı, Yeraltı Ajanı, Ajan, Bilgi Veren, Güvenilir Kişi, Kışkırtıcı Ajan, Muhbir.

Giriş

Ceza hukukunun konusunu oluşturan suçların son yıllarda oldukça karmaşık hale gelmesi, özellikle örgütlü suçlarda faillerin yakalanmasındaki ve delil toplanmasındaki güçlükler klasik koruma tedbirleri dışında birtakım özel koruma tedbirlerinin uygulanması zorunluluğunu doğurmuştur. Bu tedbirler, kişilerin özel yaşamlarına klasik tedbirlere nazaran daha fazla müdahaleyi gerektirmektedir. Bu kapsamda, özel koruma tedbirlerinin toplumsal yarar, kamu düzeni ve hukuk devletinin gereklilikleri dikkate alınarak belirli şartlar altında yasal olarak düzenlenmesi kaçınılmazdır. Gizli soruşturmacı kurumu da bu şartlar dikkate alınarak düzenlenen tedbirlerden birisidir.

Gizli soruşturmacı , hukukumuzda ilk defa mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunuyla oluşturulmuştur. Bu Kanunun 5’inci maddesinde "gizli görevli" terimi kullanılmış, maddenin bir ve ikinci fıkralarında; “Bu Kanunun kapsamına giren suçların soruşturulmasında, diğer tedbirlerin yeterli olmadığının anlaşılması halinde, kamu görevlileri gizli görevli olarak kullanılabilir.