İptal Davalarında Menfaat İhlali Koşulu (Danıştay ve AYİM Kararları Işığında)

Şenol COŞKUN

ÖZET:

Hak arama hürriyeti kapsamında dava açma hakkının sınırını dava şartları oluşturmaktadır. Dava şartlarından biri olan ehliyet, öğretide ve yargı içtihatlarında objektif ehliyet ve sübjektif ehliyet olarak ikiye ayrılmaktadır. İdari yargıda iptal davalarında sübjektif ehliyetten kasıt, idari işlem ile davacı arasında kurulabilecek bir ilgi veya ilişki olarak ifade edebileceğimiz menfaat ihlalinin varlığıdır. Her somut olayda ve davada, idari işlem ile davacı arasında öngörülen sübjektif ehliyet koşulu, menfaat ihlalinin meşru, güncel ve kişisel olması ölçütleri çerçevesinde idari yargı mercilerince değerlendirilip takdir edilecektir.

Anahtar Kelimeler: İdari yargı, iptal davası, ehliyet, menfaat ihlali, sübjektif ehliyet.

Giriş

Hukuk devleti vatandaşların hukuki güvenlik içinde bulundukları, devletin eylemlerinin ve işlemlerinin hukuk kurallarına bağlı olduğu bir sistemi anlatır¹. Temel hakların ve özgürlüklerin korunması, insan haklarının güvence altına alınması, idarenin hukuka bağlı kalmasının sağlanması, hak arama yollarının açık tutulması, devletin tüm işlemlerinin ve eylemlerinin üstünde hukuk olduğunun kabul edilerek bunun hayata geçirilmesi hukuk devleti ilkesinin bütün unsurları ile devlette ve toplumda vücut bulmasıyla ve yerleşmesiyle gerçekleşebilir. Özellikle de idarenin, idare edilenlere güven verecek derecede hukuk düzenine bağlı olmasının yolu, işlemlerinin ve eylemlerinin yargı denetimine tabi olmasından geçmektedir.

Devletin hukuka bağlı olup olmadığı idarenin denetimi ile sağlanabilir. İdare, iç denetim (hiyerarşi ve idari vesayet), parlamento, kamuoyu denetimi gibi yollarla denetlenmektedir. Ancak bu denetim yolları içinde en etkili olan ve dolayısıyla da, idare karşısında idare edilenlerin tek hukuk güvencesi olan yargı mercileri tarafından gerçekleştirilen yargısal² denetimdir³.