Teminat Amaçlı Alacağın Temlikinin Diğer Teminatlar Arasındaki Yeri ve Benzer İşlemlerden Ayırt Edilmesi

Assignment of Claims With the Purpose of Guarantee Among the Other Guarantees and Differentiation From Similar Transactions

Ali ŞAFAK

Kredi kurumları bir yandan aktif ve pasif portföye dahil etmek yolu ile müşteri kitlesini arttırmayı, bir yandan ise kredinin geri dönüşü aşamasında tahsil edilememe riskini en aza indirmeyi hedeflemektedir. Kredi kurumları bu iki temel hedefe ulaşma yolunda, kanunla düzenlenen nesnel ve kişisel teminat türlerinde ısrarcı olmamakta ve çoğu kez uygulamanın yarattığı atipik teminat yollarını tercih etmektedir. Bu yaklaşım itibari ile bir alacağın teminat teşkil etmek üzere alacaklıya devredildiği teminat amaçlı inançlı alacak devri de kredi uygulamalarının doğurduğu atipik bir teminat türü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Teminat amaçlı alacağın temliki kurumunun pozitif hukukumuzda düzenlenmeyişi ve fakat uygulamada çok geniş yer tutması, işlemin uygulanışı ile ortaya çıkan sorunlara ilişkin öğretinin de görüş birliği içinde olmayışı bizi bu konuda çalışmaya iten başlıca etkenler olmuştur.

Alacak, Teminat, Devir, İnançlı İşlem.

On one hand credit institutions aim to increase their customer group by adding to active and passive portfolios, on the other hand they are aiming to minimize collection risk of the credits at the pay back phase. In order to attain these two basic targets, credit institutions do not persist with the enacted objective and personal guarantee types and they usually prefer atypical guarantee methods created in practice. In respect of this approach, also fiduciary assignment of claims to a creditor with the purpose of a guarantee arises as an atypical guarantee type reproduced by credit practices.

Since the assignment of claims with the purpose of guarantee hasn’t been regulated in our law, -although it is widely used in practice- and since there is no consensus on the problems arising from the application of transaction pushed us to make this study.

Receivable, Guarantee, Assignment, Fiduciary Transaction.

I. Teminat Amaçlı Alacağın Temlikinin Tanımı ve Hukuki Niteliği

Teminat amaçlı alacağın temliki: Bir kimsenin (inananın), bir başka kimseye (inanılana), sahibi olduğu alacağı, ona olan bir borcunu teminat altına almak amacıyla devrettiği ve devralan inanılanın da bu hakkı teminat amacı içerisinde kullanmayı, özellikle teminat altına alınan borç ifa edilmediği takdirde teminat olarak devredilen alacaktan yararlanmayı, buna karşılık borç ifa veya diğer bir şekilde sona erdiği takdirde, alacağı inanana geriye temlik etmeyi yüklendiği sözleşmelerdir¹.

Teminat amaçlı alacağın temliki ilişkisinde, mülkiyetin teminat amacıyla devrinden farklı olarak² üçlü bir ilişki söz konusudur. Var olan bu üçlü ilişkinin bir tarafında alacağını teminat amacıyla devreden inanan, bir tarafında teminat amacı ile temlik edilen alacağın borçlusu, diğer tarafında ise teminat alacağını inançlı olarak devralan inanılan bulunmaktadır³. Uygulamada çoğunlukla, teminat alacağı; teminat altına alınan alacağın (ana alacağın⁴) borçlusu tarafından temlik edildiği görülse de, başka bir şahsın (yararlananın) borcu için, alacağın teminat amacıyla devredildiği de görülmektedir⁵. Teminat amaçlı alacağın temliki ilişkisinde yer alan bu sıfat, hukuki ilişkinin en başında belirlenebileceği gibi, sonradan da belirlenmesi mümkündür. Öyle ki; bazen birleşme suretiyle, sıfat bölünmesinin silindiği de görülmektedir⁶.

Teminat amaçlı alacağın temliki hukuki niteliği bakımından bir inançlı işlemdir⁷. Teminat amaçlı alacağın temliki: Alacağın, hak sahibi tarafından, bir başka alacağa teminat teşkil etmek üzere, temin edilen alacağın sahibine inançlı olarak devredilmesidir⁸. Bu çerçevede teminat amaçlı alacağın temliki, inanan yararına yapılan karma inançlı işlemlerdendir⁹.