Tağşiş Edilen Gıdalar Sebebiyle Meydana Gelen Zararlardan Sorumluluk

Hasan PETEK

Giriş

Hayatımızın her döneminde gıdalar, büyük bir öneme sahiptir. Bebeklikten itibaren sağlıklı ve güvenilir gıdalar, yaşamımızı sürdürebilmemizin olmazsa olmaz kaynağıdır. Dünyada insan nüfusunun sürekli artması, kaynakların sınırlı olmasına rağmen insan ihtiyaçlarının sınırsız olması, kolay ve çok para kazanmak isteyen kötüniyetli kişilerin varlığı, teknolojinin gelişmesi¹, sağlıksız ve güvenli olmayan gıdaları tüketen kişilerin buna karşı hukukî yollara başvurmamaları², maalesef tağşiş edilen gıdalarda büyük bir artışa sebep olmuştur.

Örneğin şekerin içeriğinde pancar yerine şeker kamışı kullanılabilmekte, zeytinyağı gibi değerli yağlar içerisine daha ucuz başka yağlar (ayçiçeği yağı, pamuk yağı vs.) katılabilmekte, süt yağı yerine bitkisel yağ veya kakao yağı yerine palm yağı kullanılabilmekte, rakı gibi yüksek alkollü içkilere metanol katılması (ya da etanol yerine metanol kullanılması) söz konusu olabilmekte, tüketicinin organik ürünlere olan eğilimini kullanan kimi sahtekârlar pestisit (zirai mücadele uygulamalarında kullanılan her türlü kimyasal madde) uygulanmış ürünleri organikmiş gibi pazarlayabilmekte (bu ürünleri normal satış fiyatlarının çok üzerinde satarak haksız gelir elde etmekte), mantı veya köfte gibi ürünlerde kıyma yerine soya kullanılabilmekte, bezelye gibi yeşil renkli ürünler öğütülerek fıstık yerine baklavalarda yer alabilmekte, yer fıstığı boyanarak ve öğütülerek antepfıstığı gibi ürünlerde kullanılıp satışa sunulabilmekte, sucuk veya salam gibi ürünlerde karışım etler kullanılabilmekte (sığır etine kümes hayvanlarının etlerinin karıştırılması), örneğin dana eti yerine farklı hayvanlardan elde edilmiş ürünler (eşek, domuz eti vs.) satılabilmekte, keçi sütü yerine inek sütü kullanılabilmekte, salam veya sucuk ya da sosis gibi et ürünlerine deri, taşlık, ciğer gibi yabancı doku ve organlar katılabilmektedir. Ufalanmış peynirin birleştirilip yeniden kalıp peynir yapılması, sütün yağının alınıp yerine margarin konulması, küflü kaşar peynirlerinden eritme peynir yapılması, tavuk dönerin içine tavuk derisi, bağırsak, paça ve sakatatların baharatlanarak karıştırılması, kırmızı bibere kiremit tozu eklenmesi, kalitesiz bulgura boya katıp ayıbın örtülmesi, son kullanma tarihi geçmiş sucukların yeni yapılan sucukların içine katılıp yeniden imal edilmesi, salam ve sosislerin içine hayvansal atıkların katılması, soyanın baharatla karıştırılıp sucuk imalatında kullanılması, baharatların arasına kurutulmuş ot ve sap karıştırılması, depolarda iyi muhafaza edilmediği için küflenen çayların soframıza gelmesi, dana kıymanın içine sırf renk versin diye karaciğer ve bağırsak konulması, marketlerde bozulmaya başlayan etlerin terbiyelenip mangallık diye satılması, çürümüş yumurtaların pastacılık ürünlerinde kullanılması diğer gıda sahtekârlığı örnekleridir. Bu tür gıdalar bakkal veya marketler dışında, özel veya kamu kurum ve kuruşlarına ait yemekhaneler, lokantalar, büfeler ve hatta seyyar satıcılar yoluyla bile insanlara ulaşmaktadır; internet yoluyla da bazı gıdaların tüketicilere sunulduğu görülmektedir.

Söz konusu gıdaları tüketenlerin maddî veya manevî bazı zararlara uğradıkları da görülmektedir. Örneğin alerji sorunu olan tüketiciler, kendi sağlıklarına zararlı olan bir mamulü bilmeden tükettiği için zarara uğrayabilir; gıdalarda kullanılan bazı kimyasallar gıda zehirlenmesine yol açabilir; tüketici daha ucuza mal edilen bir ürünü değerinin çok üzerinde satın alarak, maddî zarara uğrar (kırmızı et yerine beyaz et tüketimi); satın aldığı malı farklı bir ürün zannettiği için kandırılmış olur (tek tırnaklı hayvan eti kullanımı); değişik kültürel yapıya sahip toplumlar farklı hayvansal ürünleri kullanmak istemediklerinden etik olarak zarar görürler (domuz eti kullanımı); ürünlerin içerisinde bulunan bazı katkı maddeleri kanserojen etkisi sebebiyle uzun vadede kansere yol açabilir. Ayrıca, kurallara uyan üreticilerin, buna aykırı davrananlarla rekabet etmekte güçlük çekerek zarara uğradığı da bilinmektedir.