Sinai Mülkiyet Kanunu’nda Tasarım Tescili Konusundaki Yenilikler
Novelty on Process of Registering of Designs in the Industrial Property Act
İlhami GÜNEŞ
Bu makalede tasarımların tescili ve yeni bir kavram ve yol olarak tescilsiz tasarımlar, temel ilkeler ve uygulama yönüyle ele alınmaktadır. Yakın zamanda yürürlüğe giren Sınai Mülkiyet Hakları Kanununun tasarımlara ilişkin hükümleri, mülga 554 sayılı KHK’nın tasarımlarla ilgili hükümleriyle karşılaştırılmaktadır. Yeni Sınai Mülkiyet Hakları Kanunu’nun uygulamacılar için daha elverişli ve kapsamlı olacağı anlaşılmaktadır.
Tescilli Tasarımlar, Tescilsiz Tasarımlar, Tasarım Başvurusunun İncelenmesi, Görünmeyen Tasarımlar.
In this work, the issue of registering of design rights and unregistered design as a new tool for our system are examined, with fundamental principles and especially litigation in mind. The pertinent provisions of the latest act on industrial property rights on designs are compared with the provisions of the preceding legislation, Decree Law 554 that also pertained to designs. It seems, that the new law, Industrial Property Rights Act will be more convenient and comprehensive for the litigators.
Registered Designs, Unregistered Designs, Examination of Design Application, Unseen Designs.
I. Giriş
Uzun bir bekleyişten sonra 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu1 (SMK) 10.01.2017’de yürürlüğe girmiştir. Sınai Mülkiyet Kanunu, sınai hakları düzenleyen KHK mevzuatının dağınık ve parçalı yapısının düzeltilmesini sağlayacak niteliktedir. Çünkü ilk kez dört ayrı sınai hak, aynı kanunun bütünü içinde farklı bölümler halinde düzenlenmiş ve tümüne özgü usuli hükümler, ortak hükümler bölümüne konulmak suretiyle, anlaşılma ve uygulama kolaylığı sağlanmıştır. Bu yazıda geçmiş uygulamaya göre farkları ile tasarımın tescili ve tescilsiz tasarım kavramı ele alınacaktır. Nitekim SMK’nın kabulünden önce tasarım tescil ve korumasını düzenleyen mevzuatımız olan 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (EndTasKHK) kapsamında düzenlenmiş olmayan “tescilsiz tasarım” kavramı da, bir sınai hak olarak Kanun kapsamında tanımlanmış; bu tasarımların nasıl ve hangi süreyle korunacağı düzenlenmiştir. Tescilli ve tescilsiz tasarımlar, SMK’nın tüm pratiğinde markalardan sonra en fazla uygulama konusu olacak sınai mülkiyet haklarıdır. SMK’nın tasarım tesciline ilişkin hükümleri, ayrı bir kitap olarak 55’inci ilâ 81’inci maddelerinde yer almaktadır. Tasarımların tasarrufu ve çekişmeler yönünden uygulanacak usuli hükümler ise ortak hükümler bölümünde yer almaktadır.
II. Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Tasarım Hakları ve Tescil Şartları
SMK, tasarım tescilinin unsurları bakımından bir yenilik getirmemiştir. Mülga EndTasKHK hükümlerinin de öngördüğü şekilde, yenilik ve ayırt edicilik bulunmak kaydıyla, tasarım tanımına uyan, koruma dışı olması nedeniyle yasal engele takılmayan ve kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı bulunmayan tasarımlar tescil edilebilmektedir. AB Tasarım Yönergesi, tasarım sahibi veya onun verdiği yetki ile bir başka kişinin başvurudan önceki 12 ay içinde (grace periot) yaptığı kamuya sunumların ve açıklamaların yeniliği bozmayacağını öngörmektedir. SMK da, aynı ilkeyi 57’nci maddesinin ikinci fıkrasında düzenlemiştir. Anılan başvuru öncesi 12 aylık süre, tasarım sahibine tasarımlı ürününe pazarın vereceği tepkiyi ölçme ve değerlendirme olanağı sağlamaktadır. Bu süre zarfında, üçüncü kişilerin aynı tasarıma muhtemel başvurusu önleneceği gibi; başvurusu bakımından mevcut teknik durum korunmuş, yenilik bozulmamış olacaktır2. Buna göre, tasarım sahibinin veya yetki verdiği kişinin yeniliği bozmayan açıklamalarının süresi bakımından bir değişiklik yoktur.
Tasarım; SMK hükümleri uyarınca tescil edilmiş olması hâlinde tescilli tasarım; ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması hâlinde ise tescilsiz tasarım olarak korunur. Tescillenen tasarım en az 5 yıl, yenilemelerle 25 yıla kadar korunmaktayken, tescilsiz olanlar ilk kamuya sunumdan başlayarak 3 yıl korunurlar (SMK m.69). Böylece, mülga EndTasKHK’nın koruma süresi ve yenileme imkânı hakkındaki hükümleri de korunmuştur. Ancak tescilsiz tasarım, koruma şartları ve süresi netleştirilerek SMK kapsamına alınmakla mülga EndTasKHK’ya göre önemli bir yenilik sağlanmıştır.
