HP v. Reprobel Kararı ve Kararın 
Bilgi Toplumu Direktifine Etkileri

HP v. Reprobel Decision and Its Effects on the Infosoc Directive

Selin ÖZDEN MERHACI

Adalet Divanı’nın HP v Reprobel kararı 2001/29 sayılı Bilgi Toplumu Direktifi ile eser sahibinin münhasır haklarına getirilen istisna ve sınırlandırmalara ilişkin Üye Devlet uygulamalarını şekillendirmesi açısından önem taşıyan bir karardır. Bu karar ile Adalet Divanı, fikri hakların önemli bir konusunu teşkil eden adil bedel kavramına ilişkin bazı noktaları açıklığa kavuşturmuştur. Ayrıca davada verilen kararın yayıncıların adil bedel elde etme hakkı bulunmadığına ilişkin kısmı da dikkat çekici olup, fikri haklar camiasında büyük yankı uyandırmıştır. Bu anlamda adil bedelin bu karar ışığında yorumlanmasıyla varılan en önemli sonuçlardan biri, Divanın daha önceki kararlarında da belirttiği üzere adil bedelin hesaplanmasında, hak sahibinin münhasır hakkına getirilen sınırlama sebebiyle gördüğü zararın esas alınması gerektiğidir. Bu anlamda üye devletlerin adil bedelin hesaplanması ve ödenmesi biçimlerinin zarar ile ilişkilendirerek yeniden yapılandırılması gerekecektir. Önem teşkil eden ikinci husus ise Bilgi Toplumu Direktifinde yer alan bağlantılı hak sahipliği kavramının adil bedel üzerinde etkisidir. Bilindiği üzere yayıncılar Direktif md.2’de hak sahibi olarak sayılmamıştır ve dolayısıyla da Divan, yayıncıların adil bedel elde etme hakkının bulunmadığı kanaatine varmıştır. Bunun karar üzerine Birlik nezdinde yayıncıların yerini tespite yönelik olarak kamuoyu görüşü alınmıştır. Bu da yayıncıların bağlantılı hak sahibi olarak tanımlanmasını sağlayacak bir sürecin ilk adımı olarak nitelendirilebilecektir.

Adil Bedel, Bağlantılı Haklar, Yayıncı, Çoğaltma Hakkı, İstisna ve Sınırlandırmalar.

HP v Reprobel decision of the Court of Justice has an importance on the adoption of the new rules by the Member States about the exceptions and limitations to copyright designed by the InfoSoc Directive. With its decision Court of Justice clarified some points related to fair compensation which is an important topic of the copyright law. Besides judgment of the Court about the publishers is highly remarkable and created reaction in the copyright community. One of the most important issues came out of the interpretation of the decision which also mentioned at previous decisions, is the necessity of calculation of the fair compensation according to the harm suffered by the right holders. In this sense member states have to shape their fair compensation system in accordance with the decision. The second important issue is the reproduction right holders listed in the Article 2 of the InfoSoc Directive and the place of the publishers in the fair compensation system. As we know, the publishers are not listed as a right holder in the Article 2 and the Court reached a conclusion that the publishers are not entitled to fair compensation according to the Directive. After the decision, a public consultation was made by the Commission in order to determine the role of publishers in copyright value chain and this can be considered as a step to the recognition of publishers as the reproduction right holders.

Fair Compensation, Neighboring Rights, Publishers, Reproduction Right, Limitations and Exceptions.

I. Giriş

Avrupa Birliği Adalet Divanı, 12.11.2015 tarihinde fikri haklar bakımından önem taşıyan bir davada nihai kararını açıklamış ve bu karar fikri haklar camiasında önemli tartışmalara yol açmıştır. HP v Reprobel kararı¹ olarak anılan bu karar, Avrupa Birliğinin bu alana ilişkin önemli bir Direktifi olan Bilgi Toplumu Direktifini² anlamlandıran, yorumlayan ve ulusal hukuk düzenlemelerinin yeniden değerlendirilmesine varabilecek sonuçlara yol açan önemli bir karar olarak görülmektedir.

Bu anlamda Bilgi Toplumu Direktifinin ulusal hukuklara etkisi oldukça önemlidir. Bilindiği üzere Avrupa Birliğinde, direktiflerin üye ülkeler tarafından iç hukuklarına alınması ve iç hukukların bu direktifler ile uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir. Üye devletler iç hukuklarını Bilgi Toplumu Direktifi ile de uyumlulaştırmışlardır; ancak genellikle Avrupa Birliğinde hukuki düzenlemeler soyut, genel kurallar içermektedir. Bu sebeple de direktifler ile getirilen kuralların iç hukuka alınması sonrasında üye ülkeler arasında farklılıkların ortaya çıkması mümkün olabilmektedir. Adalet Divanı, bu soyut kuralların yorumlanmasında ve somutlaştırılmasında ve böylece bu farklılıkları en aza indirmede işlev görmektedir. Bu kapsamda Divan, bu çalışmaya konu olan kararıyla, Bilgi Toplumu Direktifinde belirsizlik arz eden bazı konuları da açıklığa kavuşturmuştur.

II. 2001/29 Sayılı Bilgi Toplumu Direktifi

Avrupa Birliği fikri haklar alanında da üye devlet hukukları arasında uyumlaştırmanın sağlanmasını bir amaç olarak görmüştür. Birlik içinde günümüze kadar birçok Direktif yürürlüğe girmiştir³. Bu Direktiflerden konumuz bakımından önem arz eden ve HP v Reprobel kararına konu olan Direktif, 2001/29 sayılı Bilgi Toplumunda Telif Hakları ve Bağlantılı Hakların Belirli Yönlerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Direktiftir.