Vergiye Karşı Tepkinin Sosyo-Psikolojik Analizi
Sociopsychological Analysis of Response to the Tax
Begüm DİLEMRE ÖDEN
Bu çalışmada, psikoloji ve sosyolojiden yararlanarak vergiye karşı tepkinin sosyo-psikolojik analizi yapılmakta olup vergi kaçakçılığı oranının nasıl düşürülebileceği, psikolojik ve sosyolojik faktörlerin vergi kaçağını önlemede nasıl rol oynayabileceği ortaya konulmak istenmektedir.
Vergi, Vergi Kaçırma, Vergi Psikolojisi, Vergi Sosyolojisi, Vergiye Karşı Tepki.
In this study, sociopsychological analysis of response to the tax is made by using psychology and sociology. It is aimed to show how the tax evasion ratio can be reduced and how psychological and sociological factors can play a role in preventing tax evasion.
Tax, Tax Evasion, Pyschology of Tax, Sociology of Tax, Response to the Tax.
GİRİŞ
Vergi kaybı, tüm ülkeler için önemli bir sorundur. Vergi kaybı oranı AB üyesi ülkeler ortalamasında %21,5 (En düşükler: Avusturya %8,3; İngiltere %9,9; En yüksekler: Romanya %36,2, Bulgaristan %35,4)1, ABD’de %7, Japonya’da %7,9, İsviçre’de %8,1, Yeni Zelanda’da %10,4’tür. Genel olarak bu oran, gelişmiş ülkelerde ortalama %7, gelişmekte olan ülkelerde ise ortalama %25 civarındadır.2,3
Ülkemizde ise kayıp oranı %30-40 civarında olarak tahmin edilmektedir. Bu oranlar göstermektedir ki, vergi kaçakçılığına başvuranlar ile bu yola başvurmayanlar arasında ortaya çıkan bu rekabet eşitsizliğinin giderilebilmesi; kaçakçılığa başvuranlara, başvurmayanlardan yapılan kaynak transferinin önüne geçilebilmesi oldukça önemlidir.4
Çalışmada, vergiye karşı tepkinin bir ayağını oluşturan ve yasal bir fiil olan vergiden kaçınma ile ilgilenilmemekte, yalnızca mükellefleri suç teşkil eden bir fiil olan vergi kaçakçılığına yönelten psikososyal faktörler ele alınmaktadır. Vergilendirmeye karşı tepkinin, çalışmanın konusunu oluşturan psikolojik ve sosyolojik nedenleri olabileceği gibi; mali ve ekonomik (enflasyon), hukuki (cezaların yetersizliği), idari (personel yetersizliği) ve siyasal olmak üzere başkaca da nedenleri olabilir. Bu çalışmada yalnızca psikolojik ve sosyolojik açıdan değerlendirilmelerde bulunulacaktır. Diğer nedenler çalışmanın konusu dışında kalmaktadır.
