Amerikan ve İngiliz Şirketler Hukukunda Şirket Tipleri Ekseninde, Özellikle Sermaye Şirketlerinde Pay Devri ve Devir Sınırlamalarına Kısa Bir Bakış

A Brief Review of Assignment of Shares and Limitations on Such Assignments in American and British Corporate Laws in the Axis of Company Types and Particularly for Capital Companies

Tamer BOZKURT

Anglo-Sakson şirketler hukuku düzenlemeleri, kıta Avrupası’ndan oldukça farklı yönler içermektedir. Anılan hukuk sistemi, genelde içtihatlar üzerinden geliştiği için, kıta Avrupası hukuk sisteminde görülen bazı ilkeler, özellikle Amerikan ve İngiliz hukuk sistemlerinde görülmemektedir. Türk- İsviçre ve Alman hukukunda şirket tipleri daha net bir şema çizerken, Anglo-Sakson hukukunda şirket tipleri arasında bazı muğlaklıklar da göze çarpmaktadır. Bu nedenle, çalışmamızda önce bu iki hukuk sistemindeki şirket tipleri genel olarak incelenmiştir. Bunun yanında özellikle sermaye şirketlerinde pay devrinin nasıl gerçekleştiği ve bu devir imkanlarına ne tür sınırlamalar getirilebileceği ele alınmıştır. Bu yapılırken zaman zaman Türk-İsviçre hukuk sistemleri ile de bağlantılar kurulmuştur. Çalışmamız yapılırken, kavramsal yakınlık nedeniyle daha çok Almanca kaynaklar tercih edilmiştir.

Anglo-Sakson Hukuk Sistemi, Sermaye Şirketleri, Anonim Şirketler, Şahıs Şirketleri, Pay Devri, Pay Devri Sınırlamaları.

Regulations of the Anglo-Saxon corporate law have some aspects other different from the continental Europe. Since the said law system is widely based on case law, some situations seen in the law system of the continental Europe are not seen in particularly American and British law systems. While the types of companies are drawn as clearer pictures both in Swiss-German and Turkish systems, some ambiguousness is noted between the company types in the Anglo-Saxon law. Therefore, the company types as included in these two law systems are studied in the general sense in our study. Together with this, method for assignment of shares particularly in capital companies and any potential limitations on the possibilities of such assignments have also been handled. While doing this, links between the Turkish and Swiss law systems have been established from time to time. Based on the conceptual closeness, literature in the German language has been preferred in this study

The Anglo-Saxon Law System, Capital Companies, Joint Stock Companies, Partnership Companies, Limitations on Assignment of Shares.

I. İNGİLİZ HUKUKU

İngiliz şirketler hukuku, iktisadî faaliyetleri, uygun bir hukukî kalıba oturtabilmek için, pek çok şirket tipine yer vermiştir. Bunların arasında, şahıs şirketleri (Personengesellschaften), özel sermaye şirketleri (private Kapitalgesellschaften), halka açık sermaye şirketleri (öffentliche Kapitalgesellschaft), Avrupa Anonim Şirketi (die Europäische Aktiengesellschaft) sayılabilir¹.

İngiliz şirketler hukukunun en belirgin özelliği, -İngiliz Hukuku’nda mutad olmadığı üzere- kodifiye edilmiş olmasıdır. Hatta İngiliz hukukçuları, bu durum için, “şirketler, yasaların ürünüdür” özdeyişini kullanmıştır². Şirketler hukukunun içtihat hukuku dışında en önemli kaynakları, aşağıda değinilecek olan 1985 tarihli Şirketler Kanunu³ (Companies Act 1985), bu Kanun’a bazı önemli konuların eklenmesi amacıyla çıkarılmış 1989 Tarihli Şirketler Kanunu (Companies Act 1989)⁴ ile en son 2006 yılında şirketler hukuku alanında yeknesaklaştırma amacını güden⁵Companies Act 2006’dır⁶.

İngiliz şirketler hukuku alanında, temelde ikili bir tasnif yapılır⁷. Birinci grubu, Almanca “Personengesellschaft”, İngilizce “Partnership” olarak adlandırılan, şahıs şirketleri oluşturur [General partnership ve Limited Partnership⁸]. İkinci grup, sermaye şirketleridir (Kapitalgesellschaft). Bir de, 2001 yılında, “Limited Liability Partnership Act” ile yürürlüğe giren “Limited Liability Partnership-LLP” bulunmaktadır⁹.