Yaş Koşulu Dışındaki Emeklilik Koşullarını Sağlayarak İşten Ayrılan İşçinin Kıdem Tazminatı Hakkı
The Right of Severance of Workers Who Complete Retirement Condions Out of Age
Ş. Esra BASKAN
1475 sayılı Kanunun 14. maddesinin birinci fıkrasının 5. bendine göre emekliliğe ait yaş şartları dışında kalan sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayan ve bu nedenle iş sözleşmesini fesheden işçinin kıdem tazminatı alma hakkı bulunmaktadır. İşçinin söz konusu haktan faydalanabilmek için İş Kanunu kapsamında olmak, en bir yıl kıdeme sahip olmak, sigortalı olunan tarihe göre kanunda farklı olarak düzenlenen sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını doldurmuş olmak, kendi isteği ile işten ayrılmak ve şartları taşıdığını belgelemek şartları aranmaktadır. Söz konusu haktan faydalanan işçinin tekrar çalışmaya başlamasının hakkın kötüye kullanılması teşkil edip etmeyeceği ve bu haktan birden fazla kez yararlanmanın mümkün olup olmadığı ise öğreti ve uygulamada tartışmalıdır.
Kıdem Tazminatı, 1475 Sayılı İş Kanunu, Sigortalılık Süresi, Prim Ödeme Gün Sayısı, Emeklilik.
The employer has the right to receive the right of severance after completing the insured period and the number of the premiums earned days except for the age conditions of retirement according to the 1st paragraph of the 14th article of the 1475 numbered article. In order to be able to benefit from the said law, the employer is required to be in the scope of the Labor Act, to have at least one year of seniority, to fill the number of different insurance periods and premium earned days in accordance with the insurance subject, to leave the job voluntarily and to certify that they have conditions. Whether or not it will constitute abuse of the right to start working again, and whether it is possible to use it more than once, should be discussed in teaching and practice.
The Right of Severance, Labour Act No. 1475, Insurance Period, The Number of the Premiums Earned Days, Retirement.
1. Giriş
İşçilerin sahip olduğu en önemli işçilik alacaklarından biri olan kıdem tazminatı1, genel olarak, kanunda belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran ve iş sözleşmesi kanunda sayılan nedenlerden biriyle sona eren işçiye veya mirasçılarına kıdemi ve ücreti dikkate alınarak işverence ödenen bir miktar para olarak tanımlanabilir2. Kıdem tazminatına hak kazanma koşulları, mevzuatımızda bir önceki iş kanunumuz olan 1475 sayılı İş Kanununun yürürlükteki 14. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeye göre kıdem tazminatı hakkının doğumu için temelde iki önemli koşulun gerçekleşmiş olması gerekir. Söz konusu koşullardan ilki, işçinin iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte işyerinde en az bir yıl kıdeminin bulunmasıdır. Kıdem tazminatı hakkının doğumu için aranan ikinci önemli koşul ise, iş sözleşmesinin kanunda belirtilen nedenlerden biriyle sona ermesidir. 1475 sayılı İş Kanununun 14. maddesine göre, söz konusu sona erme nedenleri, işveren tarafından 4857 sayılı İş Kanununun 25/II maddesi dışında yapılan fesihler3, işçi tarafından 4857 sayılı İş Kanununun 24. maddesine dayalı olarak yapılan fesihler4, muvazzaf askerlik nedeniyle iş sözleşmesinin feshi5, yaşlılık aylığı veya toptan ödeme almak için yapılan fesihler6 ve kadın işçinin evlenme nedeniyle7 yapmış olduğu fesihlerdir. Bunlara ek olarak, kanun işçinin ölümü halinde kıdem tazminatının yasal mirasçılarına ödeneceğine ilişkin hükme yer vererek, iş sözleşmesinin ölüm yoluyla sona ermesi halinde de kıdem tazminatı hakkının doğmasına olanak tanımıştır.
Söz konusu düzenlemeler doğrultusunda özetle ifade edilebilir ki, iş sözleşmesinin işçi tarafından fesih yoluyla sona erdirilmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için feshin haklı nedenle, muvazzaf askerlik veya evlenme nedeniyle ya da işçinin bağlı olduğu sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık (emeklilik) aylığı veya toptan ödeme almak amacıyla yapılması gerekir. Bir başka deyişle, söz konusu durumlar dışında iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ancak, 1475 sayılı İş Kanununun 14. maddesinde kıdem tazminatına hak kazandıran bir yol daha öngörülmüştür. Buna göre, “506 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81’inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları halinde …. kıdem tazminatı ödenir”. Böylelikle Kanun bağlı olduğu sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık (emeklilik) aylığı almaya hak kazanmak için gereken yaş koşulu dışındaki koşulları sağlayarak işten ayrılanların kıdem tazminatına hak kazanmasına olanak tanımıştır. Söz konusu düzenleme kapsamında aşağıda ayrıntılı olarak incelenecek olan sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak işten ayrılanlar uygulamada sıklıkla kıdem tazminatı talebinde bulunmaktadırlar. Zira anılan düzenleme haklı bir neden olmadan işten ayrılanların, bir başka deyişle süreli fesih yoluyla iş sözleşmesini fesheden işçilerin kıdem tazminatına hak kazanmalarını sağlayan önemli bir düzenlemedir. Ancak bu yolla kıdem tazminatına hak kazanan işçilerin daha sonra başka bir işyerinde çalışmaya başlaması uygulamada bir takım tartışmalara yol açmış ve hakkın kötüye kullanılması tartışmalarını beraberinde getirmiştir. Yargıtay uygulamasına bakıldığında ise, yüksek mahkemenin farklı tarihlerde farklı içtihatlar geliştirdiği görülmektedir. Çalışmamızda, iş sözleşmesinin işçi tarafından belirli bir sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak feshedilmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanma koşulları ayrıntılı olarak incelenecek, söz konusu düzenleme kapsamında kıdem tazminatı alarak işten ayrılanların yeniden çalışmaya başlamaları halinde hakkın kötüye kullanılması teşkil edip etmeyeceği tartışılacak, Yargıtay içtihatları ışığında uygulama sorunlarına değinilecektir.
2. Düzenlemenin Yasal Dayanağı
Sosyal Güvenlik Kurumundan yaşlılık aylığı almak için gereken sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak işten ayrılanların kıdem tazminatına hak kazanmasını öngören düzenleme yukarıda belirtildiği üzere 4447 sayılı Kanunun 45. maddesiyle değişik 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinin birinci fıkrasının 5 numaralı alt bendinde yer almaktadır. Anılan hükme göre, 506 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81’inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları halinde kıdem tazminatı ödenir.
