6102 Sayılı Kanun’un Şirketler Topluluğuna 
İlişkin Hükümleri ile Şirketler Topluluğunda 
Güvenden Doğan Sorumluluk (TTK m.209)
 Kavramının İncelenmesi

A Review of Trust Responsibility Under the Concept of Companies
 Community (TCC Art. 209) and Provisions About Companies 
Community in Turkish Commercial Code

Serhan DİNÇ

Giriş

Çalışmada, şirketler topluluğuna ilişkin Türk Ticaret Kanununda yer alan hükümlere yer verilecektir. Daha sonra, şirketler topluluğu anlamında güven sorumluluğunun şartlarına değinilecektir. Sorumluluğun yedi şartı ayrı maddeler halinde incelenip tanımlanacaktır. Sorumluluğun şartları; topluma veya tüketiciye güven veren ve itibar sahibi bir topluluğun varlığı, itibarın kullanılması sonucunda somut güven ve beklenti uyandırılması, kusurlu davranış, güvenin haklı olması, taraflar arasında işlem bağlantısının varlığının gerekliliği, güven ile güvenenin tasarrufları arasında illiyet bağının varlığı, güvene aykırı davranışın mevcudiyeti, zarar ve zarar ile güvene aykırı davranış arasında nedensellik bağının varlığıdır. Çalışmada ayrıca, şirketler topluluğu anlamında güven sorumluluğunun kapsamı belirlenecektir. Güven sorumluluğu bağlamında himaye beyanı, diğer deyişle patronaj açıklaması kavramının tanımı, hukuki niteliği ve hukuki etkisi de incelenecektir.

1. 6102 Sayılı Kanunda Yer Alan Şirketler Topluluğuna İlişkin Hükümlerin Mehazı Olan Düzenlemeler

Şirketler topluluğu, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun¹ 195’inci ilâ 209’uncu maddelerinde düzenlenmiştir Anılan kurum ilk defa Federal Almanya’da “Gesetz verbundenen Unternehmen”, yani “Bağlı İşletmeler Hukuku” başlığı altında düzenlenmiştir. Alman hukukunda şirketler topluluğu “konzern” olarak adlandırılmaktadır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, “konzern” kavramını tercih etmeyip, “şirketler topluluğu” terimini tercih etmiştir. Fakat, konzern hukukunun temel unsurları şirketler topluluğu için de geçerlidir². 6102 sayılı TTK şirketler topluluğu hükümlerini düzenlerken aşağıda gösterilen düzenlemelerden ilham almıştır:

1. Alman Paylı Ortaklıklar Kanunu (AktG art. 17 - 21). AktG art. 17 “Abhängige und herrschende Unternehmen” başlığını taşımakta olup bağlı ve hâkim teşebbüsleri düzenlemektedir. Buna göre, bağlı şirketler ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptir. Bağlı şirketler, kontrol eden şirketin doğrudan ya da dolaylı olarak baskın bir etki uyguladığı şirketlerdir. Çoğunluk paylarına sahip şirketin ilgili teşebbüslere bağlı olduğu kabul edilir. 18’inci madde “Konzern und Konzernunternehmen” başlığını taşımakta olup konzern ve konzerne bağlı şirketleri düzenlemektedir. Buna göre, bağlı şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak hâkim etkiye sahip olan, yani kontrole sahip olan başka bir şirketin ayrı bir tüzel kişiliği vardır. 19’uncu madde “Wechselseitig beteiligte Unternehmen” başlığını taşımakta olup karşılıklı iştirak durumunda bulunan teşebbüsleri düzenlemektedir. Buna göre birbirlerinin paylarının en az dörtte birine sahip bulunan şirketler karşılıklı iştirak durumundadır. Bu payların yüzdelerinin hesaplanmasında AktG Art. § 16 paragraf 2 cümle 1, paragraf 4 uygulanır. Anılan şirketlerden biri diğer şirketin oylarını kontrol ediyorsa veya diğer şirket üzerinde doğrudan ya da dolaylı olarak hâkim bir etki uyguluyorsa, biri kontrol eden diğeri bağlı konumdadır. Karşılıklı iştirak durumundaki şirketlerin her biri diğerine hâkimse ikisi de bağlı ve hâkim şirket kabul olunur. 20’nci madde “die Mitteilungspflichten” başlığını taşımakta olup bilgi verme yükümlülüklerini düzenlemektedir. Buna göre bir teşebbüs, Almanya’da mukim bir şirketin paylarının dörtte birinden fazlasına sahip olduğu takdirde bu durumu hemen yazılı olarak şirkete bildirmek zorundadır.