Çocuğun Yüksek (Üstün) Yararı Anlamını Arayan Bir Kavram
The Best Interests of the Child a Concept in Search of Meaning
Joan B. KELLY,Tuba BİRİNCİ UZUN
Çocuğun "yüksek (üstün) yararı" kavramı yoğun olarak kullanılan bir kavram olmasına rağmen, bir çocuğun yüksek (üstün) yararının tayin edilmesinde dikkate alınması gereken kriterler ile bunların nasıl uygulanması gerektiği hakkında tam bir uzlaşı söz konusu değildir. Bu makalede, yüksek (üstün) yarar kavramına ilişkin bazı problemler, gelişimsel ve psikolojik açıdan incelenmekte ve bu kavramın, hâkimlerin klişelerin ve yüzeysel tanımların ötesine geçebilmeleri halinde dikkate değer olduğu ileri sürülmektedir.
Yüksek (üstün) yarar kavramına avukatlar, velâyete ilişkin değerlendirme yapan uzmanlar, arabulucular ve terapistler tarafından hâkim huzurunda hemen her gün defalarca coşkulu bir biçimde başvurulmaktadır. Çünkü bu kavram; geniş ve kendine özgü yoruma açık bir kavramdır, genellikle de çekişmeli boşanmalarda taraflarca kendi çıkar ve hedefleri doğrultusunda eş zamanlı olarak kullanılır. Beklendiği gibi, yüksek (üstün) yarar kavramının bu şekilde bir afiş/slogan gibi kullanılması, uzman ve uzman olmayan kişilerde, ayrılık ve boşanma halinde özellikle hangi velâyet ve kişisel ilişki düzenlemesinin çocuğun yararına olduğu hakkında çelişkili ve kafa karıştırıcı düşüncelere neden olur.
Bu makalede, yüksek (üstün) yarar kavramı gelişim psikologları ve klinik psikologlar açısından tanımlanıp tartışılmakta ve yüksek (üstün) yarar kavramının doğası gereği söz konusu olan bazı problemler incelenmektedir. Anlamı itibarîyle uzlaşının bulunmaması; yüksek (üstün) yarar kriterlerinin ağırlıklandırılması sorunu; farklı yaşlardaki çocuklar için bu kriterlerin anlamı; anlam vermek üzere kullanılan önemli psikolojik kavramlardaki tutum ve çocuğun yüksek (üstün) yararına ilişkin tartışmalara dayalı bilgisiz, genellikle oldukça kişisel yorumlar ele alınmıştır. Bu problemlere rağmen, yüksek (üstün) yarar kavramı her ailede her çocuğun neye ihtiyaç duyduğunu belirlemede en kullanışlı ilke olmaya devam etmektedir ve bu ilkeyi daha faydalı/işlevsel bir seviyeye getirmek için çaba sarf edilmelidir.
