Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Hâkimlik Teminatının Yargı Bağımsızlığa Etkisi ve Avrupa Birliğinin Buna İlişkin Tavsiyeleri

Bahattin ARAS

ÖZET:

Bu çalışmada, Avrupa Birliği uyum sürecinde özellikle yargı bağımsızlığının sağlanması adına Türkiye için geliştirilen öneriler ele alınacaktır. Ancak Türkiye için öngörülen tavsiyelerin fazlalığı dikkate alınarak özellikle HSYK’nın yapısı, Teftiş Kurulu ve hâkimlerin ve savcıların özlük haklarının güvence altına alınması hususları temelde ele alınacaktır. Ayrıca Avrupa Birliği ülkelerindeki bu konudaki uygulamalar da karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: Yargı Bağımsızlığı, Hâkimlik Teminatı, HSYK, Avrupa Birliği, İtiraz.

Giriş

Son dönemlerde önemli tartışmaların odak noktası haline gelen yargı bağımsızlığı nın sağlanması, bu erkin temsilcileri olan hâkimlerin ve savcıların bağımsızlıklarıyla mesleki statülerinin, tam anlamıyla güvence altına alınmasına bağlıdır. Bunun için hâkimlerin ve savcıların bağımsızlıkları ile teminatlarını sağlayıcı bir sistemin geliştirilmesi gerekmektedir. Çağdaş demokratik rejimin işlediği ülkelerde, hâkimlerin ve savcıların bağımsızlığını sağlamak ve özlük haklarını güvence altına almak maksadıyla genellikle bu işlemleri yerine getirmekle görevli bağımsız kurulların oluşturulduğu görülmektedir1. Ülkemizde de 1961 Anayasası ile bu sistem kabul edilerek ilk kez yargı mensupları ile ilgili işleri yerine getirecek bir Kurul kurulmuştur. İlk yapısında zamanla değişiklikler yapılan Kurul, 1982 Anayasasıyla birlikte yeni bir yapıya kavuşmuştur. Bu gelişim sürecinde Kurulun yapısı ve bu bağlamda yargı bağımsızlığının sağlanması konusunda bir takım ilerlemeler sağlanmışsa da özlenen ideal oluşum bir türlü gerçekleştirilememiştir.

A. Yargı Bağımsızlığı ve Hâkimlik Teminatı

Hukuk devletinin ön koşulu ve adil yargılanmanın teminatı2 olan yargı bağımsızlığı, yargının kendisine verilen görevleri yerine getirirken iktidar sahiplerinden gelecek müdahalelerden korunmuş olması; hukuk dışında hiçbir faktörden etkilenmeden tarafsızca karar verilmesi anlamına gelir. Özgürlüklerin en büyük güvencesi olan yargı bağımsızlığının amacı, adaletin sağlanmasına hizmet etmektir3. Hukuk devletinin en önde gelen şartlarından birisi olan bağımsız yargının varlığı ise, kuskusuz ki yargı mensubu olanların bağımsızlığının sağlanmış olmasına bağlıdır. Hâkimlerin bağımsızlığı ile de, onların hiçbir baskı ve etki altında kalmadan, hukuka ve vicdanlarına göre karar vermeleri amaçlanır. Hâkimlerin görevlerine ilişkin bu objektif bağımsızlık; hâkimler için öngörülmüş bir ayrıcalık değildir. Bağımsızlık, hâkimleri her türlü yabancı etkiden koruyarak hukuka uygun ve adil karar verilmesini temin eden en temel unsurdur. Bu yönüyle bağımsızlık, adaletin her türlü etki, baskı, yönlendirme ve kuşku olgusundan uzak dağıtılacağına ilişkin güveni ve inancı yerleştirmeyi, hukuk devletinin gereklerinden olan kişi haklarının ve hürriyetlerinin teminat altına alınmasını sağlamayı amaçlayan bir araçtır. Zira bağımsız ve tarafsız bir mahkeme önünde hakkını aramak, bir insan hakkıdır ve insan haklarının tam olarak korunması, bağımsız ve tarafsız mahkemelerin varlığı ile mümkündür4.