Ayıp Nedeniyle Eser Sözleşmesinden Dönme Hakkının Kullanılabilmesi İçin TBK M. 475 Hükmünde Öngörülen Şartlar ve Sınırlamaya Dair Bir Değerlendirilme

An Analysis of the Conditions and Restriction Provided under TCO Art. 475 Regarding the Right to Withdraw from Contracts for Work Due to Defect

Berk Kenan KOYUNCU

İş sahibinin eserdeki ayıp nedeniyle sözleşmeden dönme hakkını kullanabilmesi için Türk Borçlar Kanunu m. 475/I b.1’de eserin “kullanılamaz” veya hakkaniyet gereği “kabulünün beklenemez” olması şartları aranmıştır. Öğretide bu şartları karşılayacak şekilde dönme hakkının kullanılabilmesi için ayıbın “önemli” olması gerektiği ifadesi de kullanılmaktadır. Eserin iş sahibi tarafından hakkaniyet gereği kabulünün beklenemezliği açısından önceden kesin kriterler koymak mümkün değildir. Dolayısıyla eserin kabulünün beklenebilir olup olmadığı somut olayın koşulları göz önünde bulundurularak belirlenecektir. Burada tarafların karşılıklı menfaatleri hakkaniyet çerçevesinde tartılmak suretiyle bir değerlendirme yapılacaktır. “Eserin kullanılamazlığı” şartı “kabulün beklenemezliği” şartının alternatifi olmayıp “kabulün beklenemezliği”nin kanunda değinilmiş bir örneğidir. Kullanılamazlık şartının kapsamına objektif kullanılamazlık girdiği gibi sübjektif kullanılamazlık da girer. Böylece eser iş sahibinin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kullanılabilir değilse ayıp nedeniyle sözleşmeden dönme hakkının kullanılması mümkün olabilecektir. TBK m. 475/III’te ise iş sahibinin arsası üzerinde yapılan eserler bakımından, sözleşmeden dönme hakkına bir sınırlama getirmiştir. Buna göre, eser, iş sahibinin taşınmazı üzerinde yapılmış olup, sökülüp kaldırılması aşırı zarar doğuracaksa iş sahibi, sözleşmeden dönme hakkını kullanamayacaktır.

Eser Sözleşmesi, Ayıptan Sorumluluk, Önemli Ayıp, Hakkaniyet Gereği Kabulün Beklenemezliği, Sözleşmeden Dönme Hakkı, Sözleşmeden Dönme Hakkının Sınırlandırılması.

In order for the customer to be entitled to withdraw from the contract due to defective work, Article. 475/I al. 1 of Turkish Code Of Obligations (“TCO”) requires the work to be so defective that the customer has “no use for it” or “cannot equitably be expected to accept it”. In doctrine, it is furthermore expressed that in order to meet these legal requirements, the defect should be “substantial”. It is not possible to pre-determine definitive criteria for being “equitably unacceptable”. Therefore we should evaluate each and every concrete case and reach a conclusion. The reciprocal interests of the parties should be equitably weighed. The condition of “having no use” is not an alternative to the condition of being “unacceptable”; it should be understood as a legal example thereof. “Having no use” can be not only objective but also subjective. Therefore the customer shall be entitled to withdraw from the contract in case that the work does not meet the customer’s personal needs. In the case of work carried out on the customer’s land or property, TCO Art. 475/III provides a restriction to the customer’s right of withdrawal: If the work cannot be removed from the customer’s land or property without excessive detriment, then the customer is not entitled to the right of withdrawal.

Contract for Work, Liability for Defects, Substantial Defect, Equitably Unacceptable, Right of Withdrawal, Restriction of the Right of Withdrawal.

GİRİŞ

Türk Borçlar Kanunu’nun 474’üncü ve 478’inci maddeleri arasında yüklenicinin, ayıpsız bir eser meydana getirme ve teslim etme olarak ifade edilen edim borcunu gereği gibi ifa etmemesinden doğan sorumluluğu düzenlenmiştir¹. Yüklenicinin bu sorumluluğu kapsamında iş sahibine bazı haklar tanınmıştır.

Eserin ayıplı olması halinde gündeme gelecek seçimlik hakların iş sahibi tarafından kullanılabilmesi için öncelikle ayıp sebebiyle sorumluluğa ilişkin genel şartların gerçekleşmiş olması gerekir. Bu kapsamda eserin teslim edilmiş olması, eserin ayıplı olması, eserdeki ayıbın iş sahibine yüklenememesi, eserin kabul edilmemiş olması ve nihayet iş sahibinin gözden geçirme ve bildirim külfetlerini yerine getirmiş olması gerekir². Bununla beraber iş sahibinin seçimlik haklarından bazılarını kullanabilmesi için kanunda özel şartlar arandığı gibi bu hakların kullanılması bazı sınırlamalara da tabi tutulmuştur.

Ayıp nedeniyle iş sahibinin dönme hakkı bakımından aranan özel şartlara TBK m. 475/I’ de, hakkın kullanılması bakımından öngörülen sınırlamaya ise TBK m. 475/son’ da yer verilmiştir. Bu çalışmada öncelikle ayıp nedeniyle dönme hakkı, satış ve eser sözleşmesi bakımından iki yönden kısaca karşılaştırılacaktır. Bunun ardından ayıp nedeniyle eser sözleşmesinden dönme hakkının kullanılabilmesi için TBK m. 475’te aranan özel şartlar olan “kabulün beklenemezliği” ve “kullanılamazlık” incelenecektir. Son olarak iş sahibinin taşınmazı üzerine yapılan eserler bakımından sözleşmeden dönme hakkına getirilen sınırlamaya değinilecektir.