Satış Sözleşmesinde Ayıptan Sorumluluk Hükümleri Çerçevesinde Alıcıya Yüklenen Kanuni Külfet ve Borçlar

The Duties and Obligations of Buyer in Defect Liability under the Contract of Sale

Ş. Deren Gündüz

Bu makalede, öncelikle adi satışlar, ticari satışlar ve tüketici satışları bakımından alıcının gözden geçirme ve bildirme külfetleri üzerinde durulmuştur. Yürürlüğe girmesi bakımından yeni sayılabilecek Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun bakımından alıcıya yüklenen bu külfetler bakımından göze çarpan yenilikler ele alınmıştır. Bu hususta özellikle, yeni Tüketici Kanunu ile kaldırılan bu külfetlerin, adi ve ticari satışlar açısından etkisi üzerinde değerlendirmede bulunulmuştur. Bu külfetler dışında, gönderme ve götürme satışlarına ilişkin alıcıya yüklenen satılanı koruma, satılanın ayıplarını tespit ettirme ve satılanı sattırma şeklinde bir takım borç ve külfetlerden de bahsedilmiştir. Sonrasında, bu kanuni külfet ve borçların yerine getirilmemesinin sonuçları ve satıcının ağır kusuru ve satıcılığı meslek edinmiş olmasının bu duruma etkisi üzerinde durulmuştur. Son olarak ise, bu kanuni külfet ve borçların sözleşme ile değiştirilmesinin mümkün olup olmayacağı değerlendirilmiştir. Bu hususta özellikle garanti süresi kararlaştırılmasının bu külfetlere mi zamanaşımına mı etki edeceği incelenmiştir.

Satış Sözleşmesi, Ayıptan Sorumluluk, Gözden Geçirme Külfeti, Bildirme Külfeti, Garanti Süresi.

This article deals with the duty of buyer to inspect and notice defects in ordinary, commercial and consurmer sales. The changes in new Turkish Code of Obligations, Turkish Commercial Code and Consumer Protection Code regarding the duty to inspect and notice have been also examined within the scope of the article. In this sense, the current situation in Consumer Protection Code, in which the duty to inspect and notice is abolished, and possible impacts of this situation on ordinary and commercial sale have been discussed. Furthermore, the duty of buyer to protect the purchased object, to detect the defects and to sell the purchased object in dispatching and delivering sales have been examined. Following that, the liability for breach of the duty to inspect and notice and the impact of wilful default of buyer on the liability have been scrutinized. Lastly, the possibility for changing the duties by means of contract and the effect of guarantee period, which is settled by the parties, on the duties and time limits have been discussed.

Contract of Sale, Defects Liability, The Duty of Buyer to İnspect and Notice Defects, Guarantee Period.

GİRİŞ

Satış sözleşmesinde, satıcının alıcıya karşı asli edim yükümlülüğü, malın teslim edilmesi ve mülkiyetin naklidir. Malın ayıpsız olarak teslim edilmesi ise, satıcının asli edim yükümlülüğünü gereği gibi yerine getirmesine hizmet eden yan yükümlülüklerinden biridir¹. Malın ayıpsız olması, malın aynı cinste normal bir malda bulunması gereken iyi niteliklerin bulunması ya da bulunmaması gereken kötü niteliklerin bulunmaması halinde mümkün olacaktır². Malı, ancak bu şekilde teslim eden satıcı, asli edim yükümlülüğünü gereği gibi yerine getirmiş olacaktır.

Satıcının bu şekilde ayıplı mal tesliminden dolayı sorumluluğu, hukuk düzenlerinde başlangıçtan bu yana, belirli düzenlemelere tabi tutulmuştur. Kanun koyucu, özel bir düzenleme olan ayıp hükümleriyle, ayıplı ifa halinde aynı zamanda kötü ifa oluşacağı için³ uygulanabilecek genel düzenlemenin (TBK m. 112) yanında, alıcıyı daha etkili bir biçimde koruma ve ona ayrıcalık sağlama amacı gütmüştür⁴.

Ayıptan sorumluluğu düzenleyen bu hükümler, satılan malın satıcının herhangi bir surette belirttiği nitelikleri taşımaması veya ondan beklenen faydaları önemli ölçüde azaltan veya kaldıran eksiklikleri haiz olması halinde, satıcının bundan “kusursuz”⁵ olarak sorumlu olmasını düzenler.