Tüzel Kişi İşverenin İş Kazasından Cezai Sorumluluğu
Criminal Responsibility of Corporate Person for Industrial Accident
Aziz Can Tuncay
İş kazası dıştan gelen ve istenilmeyen bir etkiyle çalışanı bedenen veya ruhen zarara uğratan olaydır. Bu olayda kazanın işle ilgili olması yani arada uygun illiyet bağının bulunması gerekir. İş kazasında işverenin kusuru varsa kusuru oranında sorumlu olur. İşveren gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Tüzel kişilerin organlarının fiilinden dolayı hukuki sorumluluğu konusunda hukuk sistemlerinde pek bir tereddüt bulunmadığı halde cezai sorumluluğu konusunda görüş ve düzenleme farklılıkları bulunmaktadır. Türk Ceza Hukukunda cezaların şahsiliği ilkesi (TCK md. 20) doğrultusunda tüzel kişilerin ceza sorumluluğu kabul edilmemiş, ceza sorumluluğu kusurlu organa veya organ kişiye yüklenmiştir. Zira tüzel kişi somut bir varlık olmayıp fiktif bir varlıktır. Bu fiktif varlık ancak onu yöneten gerçek kişilerin fiil ve davranışlarıyla hareket kabiliyeti kazanır. Bununla beraber tüzel kişilerin yönetim organları gerçek kişilerden oluştuğuna göre organda yer alan her gerçek kişinin ceza sorumluluğunun muhatabı olması eşyanın tabiatına aykırı düşer. Sorumluluk ancak ceza konusu işlemi yapmaya görevli ve yetkili organa ait olmalıdır. Aksi düşünce cezaların şahsiliği ilkesiyle de çelişir. Bununla birlikte tüzel kişilere bazı güvenlik tedbirleri (faaliyet izninin iptali, müsadere gibi) uygulanabilir (TCK md. 60). Tüzel kişinin bu önlemlere muhatap olması doğaldır. Bu eşyanın tabiatına uygundur. Zira güvenlik tedbiri ceza değildir.
Cezaların Şahsiliği İlkesi, İş Kazası, İşveren, Tüzel Kişinin Organları, Güvenlik Tedbirleri.
Industrial accident is an event coming from outside and occurs involuntarily that gives harm bodily or psychologically to an employee. However there must be a reasonable relation between the accident and the work. The employer shall be liable from the industrial accident if there is a failure attributes him/her. The employer can be a real person or a corporate body as well. Regarding the liability of the employer that is a corporate person from private law point there is almost no hesitation in different systems, but it is debatable with regard to criminal responsibility of the corporate person. However Turkish criminal law system adopted the principle of personality of criminal responsibility (Penal Code art. 20). Therefore the criminal responsibility falls not on corporate body that is a fictious entity but on the real person who caused the accident no matter he/she is an employee or an organ of the corporate body. This is a natural result of the principle of personality of criminal responsibility. Notwithstandingly some security measures such as cancellation of permission of the business activity, confiscation etc. can be applied to the corporate person in case of an industrial accident (Penal Code art. 60). This is not against the principle of personality of criminal responsibility, because security measure is not a crime.
Principle of Personality of Criminal Responsibility, Industrial Accident, Employer, Corporate Person, Organs, Security Measures.
GİRİŞ
Son yıllarda ülkemizde meydana gelen iş kazaları ve bunların sebep olduğu ölümler ürkütücü boyutlara ulaşmış bulunmaktadır. Birkaç yıl önce Soma’da meydana gelen feci maden kazası kamuoyunda büyük üzüntü ve tepki yaratmıştır. Bu kazalar dolayısıyla işverenlerin hukuki ve cezai sorumluluğu ortaya çıkar. İşverenlerin sorumluluğunun hukuki boyutu üzerinde hayli inceleme yapılmış, çeşitli görüşler ortaya atılmışsa da cezai sorumluluk üzerinde (birkaç makale ve tebliğ dışında) fazla durulmamıştır. Bu da oldukça tartışma götürür bir konudur. Hele işveren bir tüzel kişi ise işverenin cezai sorumluluğu sorunu daha da tartışmalı sonuçlara yol açmaktadır. Biz bu incelemede sadece tüzel kişi işverenin iş kazasından cezai sorumluluğu üzerinde duracağız. Önce bazı hukuki kavramların açıklığa kavuşturulması gerekir.
I. İŞ KAZASI KAVRAMI
Çalışma hayatının en sevimsiz yanı iş kazalarıdır. Bu kazalarda büyük çaplı insan kaybı, sakatlanmalar yaşandığı gibi, işgücü kaybı, sermaye ve makine kaybı da yaşanmaktadır. Ülke ekonomisi bundan çok olumsuz etkilenmektedir. Maalesef dünyada ve ülkemizde alınan tüm önlemlere rağmen iş kazaları tümüyle önlenememektedir. Ancak bunu çalışma hayatının doğası olarak görmemek de gerekir. Etkin eğitim ve sağlık ve güvenlik önlemleriyle bu kazaları önlemek ya da en azından aza indirmek mümkündür. Ülkemizde bir ara düşme eğilimine girmiş ise de son yıllarda iş kazalarında belirgin bir artış vardır. Örneğin 2007 yılında 1044’ü ölümle sonuçlanan 80.602 iş kazası meydana gelmiştir. 2010 yılında 62.903 iş kazası meydana gelmiş, bu kazalarda 1454 kişi ölmüştür. 2013 yılında ise tüm sektörlerde toplam olarak 191.389 iş kazası meydana gelmiştir. Bu kazalarda 1.235 kişi hayatını kaybetmiştir. Ülkemizde en fazla iş kazasının meydana geldiği faaliyet alanları kömür ve linyit madenciliği, inşaat sektörü ve metal eşya imalatıdır1.
