Döviz Artışı ve Enflasyonist Baskılar Sözleşmenin Feshinde Mücbir Sebep Sayılır mı?
Sadettin DOĞANYİĞİT
ÖZET:
Enflasyonist baskılar ve aşırı artış gösteren fiyat hareketlerinin, kamusal ihale sözleşmelerinin yürütülmesinde mücbir sebep oluşturup oluşturmayacağı hususu, mali hukuk alanında oldukça önemli ve tartışmalı bir konudur. Özellikle malın teslimi, ithalata dayanan ihalelerde döviz hareketleri edimin ifasını zorlaştırabilmekte ve hatta imkânsız kılabilmektedir. Konu Yargıtay içtihatları bağlamında işlenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Mücbir sebep, kusursuzluk, edimin ifası, aşırı güçlük, gecikme cezası, fesih ve tasfiye işlemleri.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile tamamlanan bir ihale süreci sonucunda, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu uyarınca imzalanan bir sözleşmenin feshinin, değişik nedenlere dayanması mümkündür. Adı geçen Yasada feshe ilişkin düzenlemeler, mücbir sebep halleri hariç, esasen idarenin kusursuzluğuna dayalıdır. Fesih ve tasfiyeye ilişkin yasal düzenlemeler, yüklenicinin bir hatası ve kusuru nedeniyle gündeme gelebileceği veya yüklenicinin edimini hiç yerine getirmemesi ya da eksik yerine getirmesi nedeniyle doğabileceği ön kabulünden hareket eder. Gerçi 4735 sayılı Yasanın 19’uncu maddesiyle yükleniciye de fesih hakkı tanınmıştır. Ancak bu düzenlemenin uygulanabilmesi için, yüklenicinin mali açıdan acz içine düşmesi gereklidir. Yani ortada iflas yoktur; ancak alacaklılar kapıya dayanmış vaziyettedir ve sözleşmeye uygun şekilde edimin ifası imkânsız hale gelmiştir. Bu tür bir ahval içinde, yüklenicinin de sözleşmenin feshini istemesi mümkündür. Bu halde yüklenici sözleşmenin feshini isterse fesih talebi idarece kabul edilmelidir. Ancak bu feshin sonu yüklenici için hüsrandır. Kesin teminat ve ek kesin teminatlar irad kaydedildiği gibi, yükleniciye ihale yasağı da getirilir. Ayrıca sözleşmenin feshinden kaynaklı idare zararlarının, fesih isteminde bulunan yükleniciden tahsil edilmesi gereklidir. Dolayısıyla kendisi için, 4735 sayılı Yasanın 19’uncu maddesinin uygulanması suretiyle sözleşmenin feshini isteyebilecek bir babayiğidin çıkması pek mümkün gözükmüyor.
Bununla beraber, ölüm halinde fesih gündeme gelirse teminat lar yüklenicinin varislerine verilir; ihale yasağı getirilmez.
