Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Türk Borçlar Hukukunda Yetkisiz Temsil Halleri ve Sonuçları

Cases and Consequences of Agency Without Authority in Turkish Law of Obligations

Halit ERGÜN

Yetkisiz temsil TBK m. 46 - 48 arasında düzenlenmiştir. Bu müessese çok değişik şekillerde ortaya çıkabilir. Bunlardan en sık karşılaşılanları temsil olunan tarafından yetkisiz temsilciye temsil yetkisinin hiç verilmemesi veya geçerli olarak verilen temsil yetkisinin sona ermesidir. Ancak yetkisiz temsil ile özellikle, temsil olunan tarafından verilen temsil yetkisinin temsilci tarafından sınırlarının aşılması veyatemsil yetkisinin kötüye kullanılması durumları da uygulamada görülen yetkisiz temsil hallerindendir. Söz konusu hallerde yetkisiz temsilcinin yapmış olduğu hukukî işlem niteliği itibariyle sakattır. Sakat olan bu hukukî işlem temsil olunan tarafından onanır, yani icazet verilirse, baştan itibaren geçerli olur. Buna karşılık, temsil olunan söz konusu işlemi onamaz (icazet vermezse) geçmişe etkili olarak geçersiz hale gelir. Böyle bir halde, üçüncü kişinin bazı zararları doğabilir. Üçüncü kişiler bu zararlarını, yetkisiz temsilciden, sözleşme görüşmelerinden doğan sorumluluk (culpa in contrahendo) çerçevesinde talep edebilirler.

Temsil, Yetkisiz Temsil, Temsil Olunan, Yetkisiz Temsilci, İcazet (Onay), Culpa in Contrahendo.

Agency without authority is regulated in Art 46-48 in TLO. This institute occurs in many different forms. The forms which are not having been given the authority to the unauthorized agency by the principal and expiration of the given authority are just two of them. However, agency without authority becomes a case issue especially when an agent exceeds the apparent authority and when an agent abuses the authority that has been given. In such situations, the legal transaction done by the agent without authority is invalid in essence. If this invalid legal transaction is to be affirmed by the principal, then the legal transaction becomes valid ex tunc. On the other hand, if this legal transaction is not to be affirmed by the principal, then it becomes invalid ex tunc. In this case, damages for a third person may arise. The third person may claim these damages from the agent within the terms of culpa in contrahendo.

Agency, Agency Without Authority, Principal, Unauthorized Agent, Affirmation, Culpa in Contrahendo.

I. GİRİŞ*

Bir hukukî işlem kural olarak, onu yapan kimse hakkında hüküm ifade eder. Buna karşılık, bazı hallerde, bir kimsenin kendi başına işlem yapabilmesi, maddî veya hukukî bir engel sebebiyle mümkün olmayabilir. Böyle hallerde işlem bir temsilci aracılığıyla gerçekleştirilir1. Temsilcinin (mümessilin) hukukî hüküm ve sonuçları başkasına (temsil olunana) ait olmak üzere, onun adına ve hesabına bir hukukî işlem yapabilmesine temsil denir2. Bu hukukî müessese TBK. m.40-48’ de düzenlenmiştir3.

Temsilcinin temsil olunanın ad ve hesabına hukukî işlem yapma yetkisine, temsil yetkisi adı verilir4. Temsil yetkisi, temsil olunanın hukukî işlemler kurma yetkisinin ve ehliyetinin bir parçasıdır. Hukukî işlem yapma (fiil) ehliyeti olan herkes potansiyel olarak temsil yetkisi verme iktidarına sahiptir5. Temsil yetkisi, temsil edilenin tek taraflı ve ulaşması gerekli bir irade beyanı ile verilir6. Bu sebeple temsil yetkisi, temsil ilişkisinin esas unsurunu teşkil eder7. Dolayısıyla, usulüne uygun olarak verilmemiş bir temsil yetkisi mevcut olmadan, temsil ilişkisinden bahsetmek mümkün değildir8.

Temsilci temsil yetkisini, temsil olunan tarafından verilen tek taraflı ve varması gerekli irade beyanı ile kazanır9. Temsilci, bu irade beyanının, kendi hukukî alanına girmesiyle temsil yetkisini elde eder. Bu sebeple, temsil olunanın bu yöndeki irade beyanının temsilcinin hâkimiyet alanına varması yeterlidir10. Böyle bir durumda, temsilcinin rızasına ihtiyaç duyulmadığı gibi, kendisini yetkilendiren beyanı öğrenmiş olmasına da gerek yoktur11.