Türk Hukukunda Sanat Özgürlüğü Hakkı ve Hakkın Sınırlandırılması Sorunu
Freedom of Artistic Expression in Turkish Legal System and Limitation Problems of the Right to Freedom of Artistic Expression
Vesile Setenay KURUGÖL
Bu çalışma ile sanat özgürlüğünün Türk Hukuk Sistemi içerisindeki yerini tespit etmek ve sanat özgürlüğü hakkının çerçevesini ve sınırlandırılması sorununu ulusal mevzuat ve ulusal yargı makamlarının kararları ışığında tartışmak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle sanat özgürlüğü hakkının çerçevesi çizilmiş, ardından Türk anayasal düzenlemelerinde bu hakkin sınırlama ölçütleri tespit edilmiştir. Devamında kitle iletişim mevzuatı kapsamı altında basılı eserler, radyo-televizyon, sinema, video ve müzik eserleri ve internet alanında sanat özgürlüğü hakkının sınırlandırılması konusunda idari makamların uygulamalarının ve yargı makamlarının kararlarının uluslararası mevzuata ve Türk Anayasa Hukukundaki sınırlama ölçütlerine uygun olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.
Sanat Özgürlüğü, Sanat Özgürlüğü Hakkı, İfade Özgürlüğü, Sanat Özgürlüğü Hakkının Çerçevesi, Sanat Özgürlüğü Hakkının Sınırlama Ölçütleri.
This study intends to identify the place of freedom of artistic expression in Turkish Legal System and discuss the scope and limitation problems of the right to freedom of artistic expression in light of national legislation and rulings of national courts. In this respect, firstly, the scope of the right to freedom of artistic expression is defined in the study followed by identification of limitation criterion of this right in Turkish constitutional regulations. Subsequently, administrative authority practices and court rulings in respect to limitation of right to freedom of artistic expression in print, radio and television, cinema, video and music works and internet falling under the scope of mass media rules are evaluated from the perspective of consistency to international legislation and limitation criterion in Constitutional Law of Turkey.
Freedom of Artistic Expression, Right to Freedom of Artistic Expression, Freedom of Expression, Scope of Right to Freedom of the Artistic Expression, Limitation Criterion of Right to Freedom of Artistic Expression.
İlkel toplumlardan bu yana uzanan sanat, gerçeğin estetik bir bakış açısı ile yorumlanmasıdır. Bu noktada ortaya çıkan eserin topluma sunulması ile sanatçının toplum ile bir iletişim kurması sağlanır. Sanat diğer insanlara ulaştıkça anlam kazanır. Sanatsal faaliyet oluşturma sürecinde sanatçının özgün eserler meydana getirebilmesinde en büyük etken ise özgür olmasıdır. Sanatçı özgür olduğu sürece sanatsal donanımını ve yaratıcılık gücünü açığa çıkarabilir. Bu da yetmez. Bir toplumun gelişmesi için sanatın o toplumla buluşması şarttır. Bu nedenle sanatçılar sanatsal faaliyeti sonucunda ortaya çıkan eseri topluma yaymak ister.
Sanatın ifade türleri arasında en etkilisi olması, onu kitleleri en kısa ve en güçlü yoldan etkileyebilen bir güç haline getirir. Toplumdaki egemen güçler ise tarih boyunca ya bu gücü kendilerine karşı bir tehdit sayarak yok etmek istemişler ya da bu gücü kendi egemenlikleri altında kendi çıkarları için kullanmak istemişlerdir. Her iki koşulda da sanatsal faaliyet birçok sınırlamaya tabi tutulmuştur. 19. Yüzyıldan sonra endüstri çağıyla birlikte tüm hak ve özgürlüklerde oluğu gibi sanat özgürlüğü alanında da büyük atılımlar gerçekleşmiş ve modern toplumlarda sanat özgürlüğü bir hak olarak devletlerin anayasalarında ve hatta ulusal üstü insan hakları belgelerinde koruma altına alınmaya başlamıştır.
Bu çalışma ile sanat özgürlüğünün Türk Hukuk Sistemi içerisindeki yerini tespit etmek ve sanat özgürlüğü hakkının çerçevesini ve sınırlandırılması sorununu ulusal mevzuat ve ulusal yargı makamlarının kararları ışığında tartışmak amaçlanmıştır. Belirtmekte yarar vardır ki bu çalışma hazırlanırken ulusalüstü insan hakları belgeleri ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmeleri –münhasıran kapsamlı bir inceleme konusu olduğundan- bu çalışmada yalnızca kısaca değinilmiştir.
