Eser Sahibinin Manevi Haklarını Sınırlandıran Hukuki İşlemler ve Bazı Durumlar
Legal Transactions and Some Situations Restricting the Moral Rights of the Author
Cüneyt BELLİCAN
Eser sahibinin manevi hakları, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda, manevi haklar başlığı altında; umuma arz yetkisi, adın belirtilmesi yetkisi, eser üzerinde değişiklik yapılmasının önleme yetkisi ve eser sahibinin zilyed ve malike karşı hakları olarak düzenlenmiştir.
Eser sahibinin mali haklarını devretmesi mümkündür. Oysa, manevi haklar, devredilmez haklar olarak değerlendirilir. Bununla birlikte, manevi haklar da hukuki işlemlere ve sözleşmelere konu olur. Eser sahibi, manevi haklarının kullanımını bir başkasına bırakabilir.
Eser sahibinin manevi hakları, çeşitli sınırlamalarla karşı karşıya kalır. Eser sahibinin mali haklara ilişkin işlemleri, manevi hakların sınırlanmasına yol açabilir. Manevi haklara ilişkin sınırlamaların bir diğer kaynağı da kanuni kısıtlamalardır. Ayrıca, sektörel uygulamalar da manevi hakların sınırlanmasına yol açar. Son olarak belirtmek gerekir ki, eser sahibi manevi haklarını kullanırken, dürüstlük kurallarına uygun davranmalıdır.
Manevi hakları sınırlamaya yönelik hukuki işlemler, sözleşmeler ve durumlar, Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu hükümleri de göz önünde bulundurularak incelenmiştir.
Manevi Haklar, Umuma Arz Yetkisi, Adın Belirtilmesi Yetkisi, Eser Üzerinde Değişiklik Yapılmasını Önleme Yetkisi, Eser Sahibinin Zilyed ve Malike Karşı Hakları, Kişilik Hakkı, Dürüstlük Kuralı, Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı, Şekil Şartı, Geçerlilik Şartı, İspat Şartı, Genel İşlem Koşulları, Mülkiyet Hakkı, Kanuni Kısıtlamalar, Devredilebilir ve Devredilemez Haklar, Vazgeçilebilir ve Vazgeçilemez Hakları, İzin, Rıza, Manevi Hakların Kullanılması, Mimari Eserler, Sinema Eserleri, Menfaatlerin Çatışması.
The moral rights of the author which are regulated in the Law on Intellectual and Artistic Works (Law No 5846 of 5.12.1951), under the title of the moral rights, are as follows: Authority to Disclose the Work to Public (the Right of Disclosure), Authority to Designate the Name (the Right of Attribution of Authorship), Prohibition of Modification (the Right of Integrity of the Work), the Rights of Author Against The Owner and Possessor of the Work.
Author’s economic rights can be transferred, whereas moral rights are considered as non-transferable rights. This characteristic feature of moral rights does not prevent formation of a transaction or a contract concerning moral rights. Author may authorizes another person to exercise moral rights.
Moral rights are subject to various restrictions. These restrictions can take various forms. First of all, contracts concerning economic rights may lead to limiting the exercise of moral rights. Another form of limitationcan be foundin statutory restrictions. Additionally, business/trade customs may lead to limiting the exercise of moral rights. Finally, it should be emphasised that author must act in good faith in the exercise of moral rights.
Legal transactions and some situations which restrict the moral rights are analysed and evaluated, taking into consideration the provisions of the Turkish Civil Code and the Turkish Code of Obligations.
Moral Rights, Authority to Disclose the Work to Public/The Right of Disclosure (Law on Intellectual and Artistic Works Article 14), Authority to Designate the Name/ The Right of Attribution of Authorship (Law on Intellectual and Artistic Works article 15), Prohibition of Modification/the Right of Integrity of the Work(Law on Intellectual and Artistic Works article 16), the Rights of Author Against Who Owns and Possesses the Work(Law on Intellectual and Artistic Works article 17), Personality Right, Rule of Honesty, Prohibition of Abuse of Right, Formal Requirement, Form of Proof, Validity Requirement, General Terms and Conditions, Property Right, Statutory Limitations, Transferable ad Non-transferable Rights, Inalienable Rights, Permission, Consent, the Exercise of Moral Rights, Conflict of Interests (Rights), Archtitectural Works, Cinematographic Works.
FSEK, eser sahibinin eser sahipliğinden doğan haklarını, manevi haklar ve mali haklar olmak üzere, ikili bir ayrım yapılarak düzenlemiştir.
Eser sahibinin manevi hakları başlığı altında; umuma arz salahiyeti (FSEK md. 14), adın belirtilmesi salahiyeti (FSEK md.15), eserde değişiklik yapılmasını menetmek (FSEK md.16), eser sahibinin zilyed ve malike karşı hakları (FSEK md.17) isimli haklar sayılmıştır1.
Eser sahibi, eserinin kendi kişisel kanaatleri doğrultusunda, yeterli olgunluğa ulaştığı düşüncesindeyse eserini kamuya sunar; ne zaman ve ne şekilde kamuya sunacağı konusunda karar verme yetkisi de eser sahibine aittir (Bkz. FSEK md.14). Eserini kendi ismiyle kamuya sunabileceği gibi, belirlediği bir takma isimle veya anonim olarak da kamuyla paylaşabilir (Bkz. FSEK md.15). Eser sahibi, eserinin kamuya sunduğu şekliyle varlığını devam ettirmesini ister. Kendisini (hususiyet arz edecek şekilde) ifade şeklinin, başkaları tarafından izinsiz olarak değiştirilmesini, dönüştürülmesini istemez. O, eseriyle, o şekilde tanınmak istemektedir (Bkz. FSEK md.16). Eserinin, başkalarının zilyetliğinde ve mülkiyetinde olması da eserindeki bu hakimiyet haklarının kullanılmasına engel oluşturmaz (Bkz. FSEK md.17.) Hatta, kamuya sunmayı tercih ettiği eserinin kamuya sunulmasının devamına engel olması veya başka kişiler aracılığıyla sunulmasına karar vermesi de mümkündür. (Bkz. FSEK md.58.)
