Ceza Yargılamasında Haksız Tahrik Nedeniyle İndirim Yapılmasının Tazminat Davasına Etkisi
The Impact of Reduction in Punishment on the Tort Litigation due to Unjust Provocation
Tülay AYDIN ÜNVER
Türk Borçlar Kanunu m.74’e göre, hukuk hâkimi ceza hukukunun sorumluluğa ilişkin kuralları ve ceza mahkemesinin kararları ile bağlı değildir. Bununla birlikte, hukuk hâkiminin söz konusu serbestisi mutlak değildir. Hukuk hâkimi özellikle ceza mahkemesi kararlarında tespit edilen maddi vakıalarla bağlıdır. Bu itibarla, hukuk hâkimi, ceza mahkemesi kararında haksız tahrik nedeniyle cezada indirim yapıldığı hallerde de, söz konusu bu maddi vakıayı mağdurun müterafik kusuru nedeniyle tazminat miktarının tayininde bir indirim sebebi olarak dikkate alarak, müterafik kusur nedeniyle tazminat miktarından indirim yapılıp yapılmayacağını, eğer yapılacaksa oranını takdir edecektir. Hukuk hâkiminin ceza mahkemesi kararında kabul edilen haksız tahrik oranını tazminat davası açısından da aynen kabul etmesi gerektiği ya da haksız tahrik oranından daha az veya daha fazla bir oran uygulayamayacağını kabul eden Yargıtay kararları bulunmakla birlikte, söz konusu kararlar Türk Borçlar Kanunu m.74’te yer alan düzenlemeye aykırıdır.
Ceza Hukuku ile Medeni Hukuk İlişkisi, Haksız Tahrik, Müterafik Kusur, Cezada İndirim Sebebi, Tazminatta İndirim Sebebi.
According to Art. 74 in the Turkish Code of Obligations, judges of the civil courts are not bound by the rules relating to responsibility of the criminal law and the decisions of the criminal court. However, this freedom is not unlimited for judges of the civil court. They are particularly bound by the material facts which are determined in the decisions of the criminal courts. In this regard, in the cases where the criminal court reduces the punishment due to unjust provocation the judge in the civil court will decide whether a reduction is necessary in the compensation due to contributory negligence and if so the rate, by taking this material fact into consideration as a reduction reason in tort litigation. Although there are Supreme Court decisions stating that the rate of unjust provocation decided in the criminal court must be exactly accepted by the judge of the civil court in the compensation suits and a different rate lower or higher than that of unjust provocation’s cannot be ruled by the civil judge, these decisions are contrary to Art. 74 in the Turkish Code of Obligations.
Relation Between Criminal and Civil Law, Unjust Provocation, Contributory Negligence, Reduction in Punishment, Reduction in Compensation.
Bir haksız fiilin aynı zamanda ceza hukukuna göre suç teşkil eden bir fiil niteliği taşıdığı hallerde, ceza yargılaması sırasında hukuk hâkimini de ilgilendiren tespitler yapılmışsa, hukuk yargılamasında hâkimin ceza hukukunun sorumluluğa ilişkin kurallarıyla ve ceza hâkiminin vermiş olduğu kararla hangi oranda bağlı olduğu hususunun belirlenmesi gereklidir1. Ceza mahkemesince verilen kararların hukuk mahkemesinde yapılacak yargılamaya etkisine ilişkin olarak TBK m.74 hükmü, hukuk hâkiminin ceza hukukunun sorumluluğa ilişkin kuralları ve ceza hâkiminin kararları karşısındaki durumunu düzenlemektedir ve hukuk hâkimine bu açıdan bir serbestlik tanımaktadır.
Söz konusu hükmün birinci fıkrasında, zarar verenin kusurunun olup olmadığı, ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı hakkında karar verirken, hukuk hâkiminin ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı olmadığı ve ceza hâkimi tarafından verilen beraat kararlarıyla da bağlı olmadığı ifade edilmiştir. Hükmün ikinci fıkrasında ise, ceza hâkiminin kusurun değerlendirilmesine ve zararın belirlenmesine ilişkin kararının da hukuk hâkimini bağlayamayacağı belirtilmiştir. Öğretide bağımsızlık ilkesi olarak ifade edilen2 söz konusu hükümde yer alan düzenleme uyarınca, hukuk hâkimi, ceza hukukunun sorumluluğa ilişkin kuralları ve ceza hâkiminin kararları karşısında bağımsız bulunmaktadır. Hukuk hâkiminin bağımsızlığı ilkesinin kabul edilmesi, esasen borçlar hukuku açısından haksız fiilin unsurlarının, ceza hukuku açısından ise suçun unsurlarının oluşması, hukuk ve ceza yargılaması usulü ve özellikle de söz konusu hukuk dalları arasında delillerin takdirinde farklılık olmasından kaynaklanmaktadır3.
TBK m.74’te yer alan düzenleme gereği, hukuk hâkiminin ceza hukuku kuralları ve ceza hâkiminin vermiş olduğu kararla bağlı olmadığı ifade edilmiş olmakla birlikte, Yargıtay kararları incelendiğinde, özellikle ceza mahkemesi kararlarında haksız tahrik nedeniyle cezada indirim yapıldığı hallerde, tazminat talebi açısından bu durum müterafik kusur kabul edilerek, mahkemece tazminat talebi açısından da aynı oranda indirim yapılması gerektiği yönünde kararların mevcut olduğu görülmektedir. Yargıtay’ın anılan kararlarının, TBK m.74’te yer alan ve hukuk hâkimine ceza hukuku kuralları ile ceza mahkemesi kararları karşısında geniş bir serbesti tanıyan düzenlemesi karşısında isabetli olup olmadığının değerlendirilmesi gereklidir. Bu amaçla çalışmada, TBK m.74’te yer alan düzenleme genel hatlarıyla incelenmek suretiyle, Yargıtay uygulamasının söz konusu hükümde kabul edilen prensipler açısından isabetli olup olmadığı değerlendirilecektir.
