Bilgisayar Programları Açısından Fikir ve Sanat Eserleri Hukukunda Yayma Hakkının Tükenmesi ve Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin Verisil Versus Microsoft Kararı (oem Kararı) Üzerine Düşünceler
Der Urheberrechtliche Erschöpfungsgrundsatz Bezüglich der Computerprogramme und Gedanken über die Verisil/Microsoft Entscheidung (OEM-Entscheidung) des 11 Senats vom Kassationshof
Mustafa AKSU
Yayma hakkının en temel sınırlandırmalarından biri tükenme ilkesidir. Bu ilkenin bilgisayar programları açısından hangi ölçüde geçerli olduğu son dönemde AAD’nın Used Soft kararından sonra özellikle tartışılan bir konu olmuştur. Bu konunun şimdi en azından bir boyutu ile Yargıtay önüne gelmiş olması Türk hukuku açısından son derece önemlidir.
Yargıtay kararına konu olan olayda bilgisayara yüklü şekilde satılan OEM sürümlü programların, bilgisayar ile birlikte verilen kurtarma CD’lerinin tekrar satımı söz konusudur. Ancak bu yapılırken, bilgisayara yapıştırılmış olan ve bilgisayardaki programın orijinal olduğunu gösteren orijinallik etiketi CD’ler üzerine yapıştırılmaktadır. Yargıtay burada tükenme ilkesinin geçerli olacağını kabul etmiştir.
Bilgisayar programları açısından tükenme ilkesi üç ayrı düzlemde tartışılabilir: Orijinal programın taşıyıcısı ile birlikte birebir tekrar devri; programın taşıyıcıdan ayrı olarak tekrar devri ve internetten edinilen programın tekrar devri. Yargıtay önüne gelen olayın ilk düzlem çerçevesinde değerlendirilmesi mümkündür. Bu açıdan kararın olağan tükenme ilkesi çerçevesinde kaldığı söylenebilir. Bu yönüyle kararın yerinde olduğu değerlendirmesi yapılabilir. Ancak karara konu olayda farklı paketlere ilişkin unsurların birleştirilmesi söz konusu ise, yani hak sahibinin ilk yayma ile öngörmediği bir birleştirme söz konusu ise kanaatimce bu kadar net bir değerlendirme yapılamaz. Her halükarda bu konuda kararda izlenen ispat yaklaşımı kanaatimce yerinde değildir. İspat yükü tükenme ilkesine dayanana yüklenmesi gerektiği gibi somut olayın özellikleri itibariyle önceki örneğin yok edildiğinin veya kullanılamaz hale getirildiğinin de ona yüklenmesi gerekirdi.
Yayma Hakkı, Yayma Hakkının Tükenmesi İlkesi, Bilgisayar Programı, OEM Versiyonlu Programlar, Yargıtay, Avrupa Adalet Divanı, UsedSoft Kararı, İspat Yükü.
Eine von den wichtigsten Beschränkungen des urheberrechtlichen Verbreitungsrechts ist der Erschöpfungsgrundsatz. Seit der UsedSoft-Entschedung vom EuGH wird besonders viel diskutiert, inwieweit dieser Grundsatz für Computerprogramme gilt. Nun ist es von erheblicher Bedeutung, dass ein Fall in diesem Zusammenhang durch den türkischen Kassationshof entschieden wurde.
In dem Fall geht es um Software, die als OEM-Version verbreitet worden sind. Die mit dem Computer (also auch mit dem Program auf dem Computer) verbreiteten Sicherungs-CD werden weiterverkauft, wobei die Sicherungs-CDs mit Echtheitszertifikaten ausgeliefert, die eigentlich auf den Computer aufgeklebt waren. Soweit es aus der Entscheidung zu entnehmen ist, werden die Einheit zwischen dem Echtheitszertifikat und Sicherungs-CD aufbewahrt. Der Kassationshof hat angenommen, dass der Erschöpfungsgrundsatz hier gilt.
Hinsichtlich der Software kann das Problem auf drei Ebene diskuiert werden: Die weitere Entäußerung vom Computerprogram mit dem originären Datenträger: Die weitere Überlassung des Programs unabhängig vom seinen originären Datenträger; und schließlich die weitere Übertragung des vom Internet heruntergeladenen Programs. Der durch den Kassationshof entschiedene Fall kann nach meiner Ansicht im Rahmen der ersten Ebene erörtert werden. Insofern lässt sich der Fall im Rahmen des üblichen Erschöpfungsgrundsatzes bewerten. Demach ist der Entscheidung des Kassationshofes zuzustimmen. Liegt dagegen eine Zusammenstellung von den unterschiedlichen Paketen zugehörenden Einheiten zu einer Einheit vor, die der Rechtsinhaber bei der ersten Verbreitung so nicht vorgesehen hatte, ist die Anwendung des Erschöpfungsgrundsatzes unsicher. Auf jeden Fall ist die gerichtliche Bestimmung der Beweislast im konkreten Fall nach meiner Ansicht fehlerhaft. Die Beweislast sollte bei denen liegen, der sich auf den Erschöpfungsgrundsatz beruht. Ebebso sollte die Beweislast beim Kläger insofern liegen, so dass er die Vernichtung bzw. Unbraucherbarmachung der im Computer aufgeladenen Software zu beweisen hätte.
Das Verbreitungsrecht, der Erschöpfungsgrundsatz, Computerprogramm, Türkischer Kassationshof, Europäischer Gerichtshof, UsedSoft-Entscheidung, OEM-Version, Beweislast.
Bilgisayar programlarının hukuken korunmasının gerekli olduğu izahtan varestedir. Programların hukuken korunması açısından temel ve öne çıkan koruma alanlarından biri fikir ve sanat eserleri hukukudur1. Her ne kadar bilgisayar programlarının fikri mülkiyet hukukunda korunması başlangıçta bir belirsizlik içinde gelişmiş2 ise de zamanla fikir ve sanat eserleri hukuku kapsamında korunması eğilimi giderek ağırlık kazanmış ve gerek uluslararası, gerekse ulusal düzenlemeler baskın olarak bu eğilim çerçevesinde biçimlenmiştir3. Bu alanda geçerli ulusal ve uluslararası düzenlemelere4 ve yargı uygulamalarına5 bakıldığında da bilgisayar programlarının fikir ve sanat eserleri hukuku kapsamında korunmasının yerleştiği görülmektedir.
Başlangıçta bilgisayar programlarına ilişkin doğrudan bir düzenleme içermeyen 5846 sayılı FSEK, daha sonra AB ile uyum süreci çerçevesinde bilgisayar programlarının ilim ve edebiyat eserleri kapsamında korunmasını açıkça düzenlemiştir (bkz. özellikle FSEK m.1/B, g, h; m.2, 1. bend ve ikinci fıkra; m.22 ve 38).
FSEK m.1/B’nin a) bendindeki “sahibinin hususîyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musikî, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerinin” eser sayılacağı şeklindeki tanımdan da hareketle, bir bilgisayar programının fikrî yaratım (1) olarak bir ifade biçimi kazanması (2), kişisel mahiyette, yani yaratıcısınınhususiyetinitaşır nitelikte olması (3) ve bu şekilde ilim ve edebiyat eseri kategorisine girmesi (4) kaydıyla eser olarak korunacağı sonucuna varmak gerekir6. Hukukumuzda hususiyet açısından aşılması gereken eşik, ayrıca yüksek tutulmadığından, rutin veya hemen el yordamı ile yazılabilir olanlar hariç neredeyse bütün bilgisayar programlarının FSEK çerçevesinde korunması mümkündür.
