Schatschaschwili Almanya’ya Karşı Kararı Işığında Sanığın İddia Tanıklarına Doğrudan Soru Sorma Hakkı

Accused’s Right to Examine the Prosecution Witnesses in the Light of Schatschaschwili Judgement

Efser ERDEN TÜTÜNCÜ

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 15 Aralık 2015’te tartışmalı bir karar (Schatschaschwili) vermiştir. Somut olayda, sanığın mahkûmiyet hükmü duruşmaya gelmeyen ve yargılama boyunca sanık tarafından sorgulanmayan tanıkların ifadelerine dayanılarak verilmiştir. AİHM bu olayda adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. Ancak mahkeme izlediği yöntem bakımından eleştirilmiştir. Bu çalışmada ilk olarak Schatschaschwili kararı özetlenmiştir. Ardından ceza muhakemesinde tanık açıklamalarının delil değeri tartışılmıştır. Ayrıca Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda tanıkların korunması ile sanığın savunma hakkı arasındaki ilişki de incelenmiştir. Son olarak, AİHM’in kararları göz önünde bulundurularak, sanığın iddia tanıklarına soru sorma hakkının adil yargılanma hakkı bakımından önemi değerlendirilmiştir.

Sanığın İddia Tanıklarına Doğrudan Soru Sorma Hakkı, Adil Yargılanma Hakkı, Sanığın Tanıklar ile Yüzleştirilmesi, Çapraz Sorgu, Doğrudan Soru Sorma, Tanık Beyanı, Schatschaschwili Kararı.

European Court of Human Rights rendered a disputable judgement on 15 December 2015 (Schatschaschwili v. Germany). In the present case, the conviction of the accused was based on the absent witnesses’ statements, which the accused had no chance to examine at any stage of the proceedings. In this case, ECHR found a violation of the right to a fair trial. Nevertheless the Court has been criticised for its approach. In this article, firstly the Schatschaschwili judgement of ECHR has been summarised. Afterwards, the evidence value of the witness statements has been discussed. Furthermore, the relationship between the protection of witnesses and the right of defence of the accused in Turkish Criminal Procedure Law has been analysed. Finally, within the framework of the ECHR case law, the value of the direct-examination of the witnesses by the accused in terms of the right to a fair trial has been evaluated.

Accused’s Right to Examine the Prosecution Witnesses, The right to a Fair Trial, Confrontation of the Accused and the Witnesses, Cross-Examination, Direct-Examination, Witness Statement, Schatschaschwili Decision.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 15 Aralık 2015’te, duruşmada hazır bulunmayan tanıkların soruşturma evresinde soruşturma hâkimi önündeki açıklamalarına ilişkin olan tutanağın delil değeri ve sanığın iddia tanıklarını sorgulama hakkına ilişkin tartışmalı bir karara (Schatschaschwili Almanya’ya Karşı Kararı) imza atmıştır¹.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 6’ncı maddesinde yer alan adil yargılanma hakkına ilişkin olarak somut olayda hak ihlalinin bulunduğu yönünde verilen kararda, soruşturma evresinde soruşturma hâkimince ifadesi alınan, bu ifadelerinden sonra ülkelerine dönen ve kovuşturma evresine geçildiğinde duruşmaya gelmeyen Letonya uyruklu tanıkların soruşturma evresindeki beyanlarının delil niteliğine ilişkin olarak Büyük Daire hâkimleri arasında farklı görüşler ortaya çıkmıştır.

Unterpertinger Avusturya’ya Karşı kararından bu yana “tek veya belirleyici delil kuralı”nı uygulayan, duruşmaya gelmeyen tanıkların ifade tutanaklarının delil niteliğine ilişkin olarak da Al-Khawaya ve Tahery Birleşik Krallık’a Karşı kararı ile üç aşamalı bir kriter öngören mahkeme, ilk defa Schatschaschwili Almanya’ya Karşı Kararı ile bu kriterlerine de bir esneklik getirmiştir. Nihayetinde karar (8’e karşı 9) oyçokluğu ile başvuranın AİHS m.6/3,d ile bağlantılı olarak AİHS m.6/1’de yer alan adil yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde verilmiştir.