Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages) Yaptırımı ve Bu Yaptırımın Türk Hukukuna Etkilerinin Değerlendirilmesi
Punitive Damages and Evaluation of its Effects under Turkish Law
Başak BAŞOĞLU
Common law sisteminde özellikle haksız fiiller hukukunda uygulanan cezalandırıcı tazminat yaptırımı, koşulların oluşması durumunda zarara sebep olan kişinin kınanan davranışını cezalandırmak amacıyla zararın üzerinde tazminata hükmedilmesidir. Özellikle 90’lı yıllardan itibaren Amerikan mahkemelerinin yüksek miktarlı cezalandırıcı tazminat hükümlerini içeren kararları nedeniyle cezalandırıcı tazminat ilgi çekici bir hal almış ve çeşitli tartışmalara sebep olmuştur. Bu çalışmada özellikle Amerikan Mahkemesi’nin tartışma yaratan kararları çerçevesinde cezalandırıcı tazminat yaptırımı incelenecek, cezalandırma amacı taşıyan bu özel hukuk yaptırımı ayrıca Türk hukuku bakımından değerlendirilecektir.
Özel Hukuk Yaptırımlar, Cezalandırıcı Tazminat, Menfaat Devri, Manevi Tazminat, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi.
Punitive damages is a remedy in the Common Law system where the court impose a higher amount of compensation than the actual damages in order to deter the condemned act of the defendant. The fact that the American courts decide on high amounts of punitive damages since 90s, gives rise to debates and attracts interest on the remedy of punitive damages. In this paper, firstly the development, characteristics and the application of the remedy of punitive damages in common law system shall be examined, then the effects of the private law remedy of punitive damages under Turkish Law shall be evaluated.
Private Law Remedies, Punitive Damages, Disgorgement of Profits, Non-monetary Damages, Execution of Foreign Awards.
Cezalandırıcı tazminat (punitive damages),1 zarara sebep olan kişinin kötü niyetinden veya başkalarının haklarını pervasızca önemsememesinden kaynaklanan ölçüsüz davranışları nedeniyle, bu kişinin sebep olduğu zararın üzerinde bir tazminat ödemesini öngören bir özel hukuk yaptırımıdır.
Common Law kökenli cezalandırıcı tazminat, Amerikan hukukunun belki de en bilinen kurumlarından biridir. Oysa ki, cezalandırıcı tazminat Amerikan hukuku kökenli bir kurum değildir. İzlerini MÖ 2000 yılında Hammurabi Kanununda, Hindu Manu Kodunda, Babil, Hitit, Eski Yunan hukuklarında ve Tevrat ile İncil’de sürmenin mümkün olduğu cezalandırıcı tazminat, bugün uygulandığı haliyle İngiliz hukuku kökenlidir2 ve Common Law sistemine dâhil birçok ülkenin hukukunda da uygulaması görülmektedir.3
Bu çalışmada öncelikle cezalandırıcı tazminat yaptırımının özellikleri ile bu yaptırımın İngiliz ve Amerikan hukuk uygulaması incelenecek, daha sonra cezalandırıcı tazminat yaptırımının Türk hukukunda yer alan benzer kavramlar çerçevesinde değerlendirilmesi yapılacak, son olarak ise uygulamada önem taşıyan bir husus olan yabancı mahkemelerce verilen cezalandırıcı tazminat kararlarının Türkiye’de tenfizi sırasında karşılaşılabilecek kamu düzeni engeli sorunu tartışılacaktır.
