İşçinin Özen Borcu ve Borca Aykırılığın Hukuki Sonuçları

Employee's Duty of Care and The Legal Consequences of Its Breach

Zehra Gizem ATEŞ

Türk Borçlar Kanunu’ndaişçinin hizmet sözleşmesi ile yüklendiği işi özenle yerine getirmesi gerektiği md. 396/1’de düzenlenmiştir. Özen borcu, işçinin temel edim yükümü olan işin görülmesini tam olarak, gereği gibi, itina ile yapılmasını sağlayan bir yükümlülüktür.

Özen derecesinin tespitinde taraflar arasındaki sözleşme hükümleri, işçinin yetenek ve nitelikleri, işin tehlikeli olup olmaması gibi hususlar göz önüne alınır.

Özen borcuna aykırılık sonucunda TBK hükümlerine göre işçiden tazminat istenebilir. Bunun yanında işveren İş Kanunu hükümlerine göre hizmet sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

Çalışmamızda işçinin özen borcunun içeriği, kapsamı ve bu borca aykırılığın TBK hükümleri ve İş Kanunu hükümleri açısından sonuçları ele alınacaktır.

Türk Borçlar Hukuku, İş Hukuku, İşçi.

It is a well-known fact that the Turkish Law of Obligation requires the duty of care for employee (Article 396/1). The duty of care is referred to as all kind of perfection and attention, so far as the employee’s performance and responsibility is concerned.

The degree of duty is determined by the arrangements of the contract, by the skills and the qualities of employee, and finally by the probability of danger in the work.

In case of breach in the duty of care, the compensation due to the damages may be demanded according to the Turkish Law of Obligation. Besides, the contract may be abolished due to just cause.

Throughout the paper, the duty of care concerning the employee is examined in terms of its consequences in both Turkish Law of Obligation and Labour Law.

Turkish Law of Obligation, Labour Law, Employee.

Hizmet sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşme gereğince işçinin asıl borcu iş görmek iken, işverenin temel borcu ücretin ödenmesidir. İş görme borcunun ifası sırasında işçinin göstermesi gereken dikkat ve itina, işçinin özen borcu olarak ortaya çıkmaktadır.İş Kanunu’nda işçinin özen borcuna ilişkin bir düzenleme mevcut değildir. Borçlar Kanunu’muzda işçinin özen borcu hükme bağlanmıştır. Hizmet sözleşmesine göre işçinin özen borcu TBK md. 396/1’de düzenlenmiştir. Buna göre “işçi yüklendiği işi özenle yapmak (…) zorundadır.” Maddede iş görme ediminin özenle yapılması gerektiği belirtilmiştir. Böylece özen borcu “sözleşme ihlali hükmü” olarak karşımıza çıkmaktadır¹.

İşçiden beklenen özen borcunun ne anlama geldiği konusunda İş Kanunu’nda ve Türk Borçlar Kanunu’nda bir açıklık yoktur. Doktrinde özen borcunun anlamı, işçinin işin görülmesi sırasında kendisinden beklenen tüm dikkati göstermesi, mesleki bilgisini, fikri, bedeni kabiliyetlerini gerektiği şekilde kullanmasını öngören bir borç olarak tanımlanmaktadır². İşçi işini kararlaştırılan şartlara uygun olarak bir aile babasının göstereceği özenle yapmalıdır³. Burada anlatılmak istenen işçinin işin düzgün yapılması konusunda çaba sarf etmesi, dikkatli davranması gereğidir. İşin görülmesi sırasında bu dikkat ve itina yükümlülüğü işçiye yüklenmiştir.

TBK md. 396/2 hükmünde özen borcunun kapsamında işçiden beklenen yükümlülükler sayılmıştır. Buna göre işçi işin yapılması sırasında kullandığı araç, gereci ve işi gereği kendisine teslim edilen malzemeyi kullanırken özenli davranmak zorundadır.