1982 Anayasasının Sosyal Güvenlikle İlgili Düzenlemelerinde Değişiklik Gereği
As a Matter of Change in the Regulations of 1982 Constitution Regarding Social Security
Fehim ÜÇIŞIK
Sosyal güvenlik, bizce, kişilere, insan şeref ve haysiyetine uygun yaşayış seviyesi için gerekli ve yeterli mali imkânlardan yoksun kaldıkları işsizlik, hastalık, analık, sakatlık, yaşlılık gibi kanunla düzenlenen belirli hallerde, kanunda hak olarak öngörülen karşılıksız, katkı karşılığı veya ödünç şeklindeki desteklerin kamu kurum ve kuruluşlarınca sağlanmasıdır.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin önsözünde, dehşetten ve yoksulluktan kurtulmuş insanların, içinde söz ve inanma hürriyetlerine sahip olacakları bir dünyanın kurulmasının en yüksek amaç olduğu belirtilmektedir.
Anılan Bildirgeye göre, her şahsın, sosyal güvenliğe hakkı vardır (m.22). Aile, toplum ve Devlet tarafından korunma hakkını haizdir (m.16). Her şahsın eğitime hakkı vardır. Teknik ve mesleki öğretimden herkes istifade edebilmelidir. Yükseköğretim liyakatlerine göre herkese tam eşitlikte açık olmalıdır (m.26). Her şahsın, gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dahil olmak üzere sağlığı ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine hakkı vardır (m.25/I). Her şahsın işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık veya geçim imkânlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır (m.25/I).
Bize göre, 1982 Anayasası, anılan Bildirgeden farklı olarak, her şahsın hangi hallerde sosyal güvenlik yardımlarından yararlanacağı konusunda açık bir hüküm içermemektedir. 1982 Anayasasında eğitim, sağlık, işsizlik ve konut konularında bazı düzenlemeler olmasına rağmen, anılan Bildirgeden farklı olarak, bu düzenlemelerden herkesin yararlanmasını öngören bir hüküm de bulunmamaktadır.
Bildirge her şahsa işsizlikten korunma hakkı tanımaktayken (m.23/I) 1982 Anayasası Devletin işsizleri korumak ve işsizliği önlemeye elverişli bir ortam sağlamak için gerekli tedbirleri almasını öngörmektedir (m.49/II).
Bildirgenin her çalışana ailesiyle birlikte insan haysiyetine uygun şekilde yaşayabilmelerini sağlayan bir ücret hakkı tanımasına (m.23/III) karşılık 1982 Anayasası Devletin çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri için gerekli tedbirleri almasını, asgari ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumunun da gözönünde bulundurulmasını öngörmektedir (m.55).
Bildirgeye göre, teknik ve mesleki öğretimden herkes yararlanabilmelidir (m.26). 1982 Anayasasının bir hükmüne göre kimse eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz (m.42/I); diğer bir hükmüne göre, Devlet başarılı öğrencilerden maddi imkânları bulunmayanlara gerekli yardımları yapar (m.42/VII).
1982 Anayasasının sosyal güvenlikle ilgili düzenlemeleri, bizce, hem sosyal güvenliğin tanımı, hem de Bildirgenin bu konuya ilişkin hükümleri yönünden yetersizdir ve ilke ve gerekçeleri ile de uyumlu bulunmamaktadır. Sosyal güvenliğin çeşitli tanımlarının ortak yönü, yeterli mali imkânlardan yoksun kalan kişilerin hepsine destek sağlanmasıdır. Bize göre, 1982 Anayasasının Bildirgeden farklı bu düzenlemeleri, Genel Esaslar kısmında belirtilen insan haklarına saygı, hukuk devleti ve sosyal devlet şeklindeki ilkeler ve asgari geçim şartlarından yoksun bir kişinin gerçek anlamda hür olamayacağı, fertlere sosyal bir takım haklar tanınmasının zorunlu olduğu şeklindeki gerekçe ile de uyumlu bulunmamaktadır.
Bizce, 1982 Anayasasının sosyal güvenlikle ilgili düzenlemeleri yerine anılan Bildirgeden alıntı yapılmalı veya bu düzenlemeler Bildirgeyle uyumlu hale dönüştürülmelidir.
Sosyal Güvenlik, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Sağlık.
We believe that Social Security stands for providing unrequited, per contribution or loaned income help as regulated by law and distributed through public companies and institutions in order to ensure humane living standards to those who have lost their incomes due to factors such as unemployment, sickness, pregnancy/motherhood, injury or old age etc.
In preamble of Universal Declaration of Human Rights, it has been stated as, a world in which human beings who has been freed from terror and poverty, shall enjoy freedom of speech and belief and want has been proclaimed as the highest aspiration.
According to aforecited Declaration, Everyone, as a member of society, has the right to social security (Art. 22). The family is the natural and fundamental group unit of society and is entitled to protection by society and the State. (Art. 16) Everyone has the right to education. Technical and professional education shall be made generally available and higher education shall be equally accessible to all on the basis of merit. (Art. 26) Everyone has the right to a standard of living adequate for the health and well-being of himself and of his family, including food, clothing, housing and medical care and necessary social services, and the right to security in the event of unemployment, sickness, disability, widowhood, old age or other lack of livelihood in circumstances beyond his control. (Art. 25)
We believe that, 1982 Constitution Act, as distinct from the aforecited Declation, does not include any explicit provision regarding the circumstances of social security providence to everyone. Despite 1982 Constitution act includes various regulations regarding education, health, unemployement, housing; again as distinct from the aforecited Declation, there is no decision regarding the applicability of these regulations by everyone.
While the Declaration entitles everyone protection against unemployement (Art. 23/I), 1982 Constitution states that state shall take the necessary measures to protect the unemployed and create suitable economic conditions for prevention of unemployment. (Art. 49/II)
In accordance of the Declaration’s providence of everyone who works has the right to just and favourable remuneration ensuring for himself and his family an existence worthy of human dignity (Art. 23/III), 1982 Constituon states that state shall take the necessary measures to ensure that workers earn a fair wage commensurate with the work they perform and in determining the minimum wage, the living conditions of the workers and the economic situation of the country shall also be taken into account. (Art. 55)
According to Declaration, technical and professional education shall be made generally available (Art. 26). Vis-a-vis, 1982 Constituon implies that No one shall be deprived of the right of education (Art. 42/I) and State shall provide scholarships and other means of assistance to enable students of merit lacking financial means to continue their education. (Art. 42/VII)
Regulations of 1982 Constituon on social security, in our point of view, are insufficient both in definition of social security and related articles of Declaration; while principles and grounds are inconsistent. The common point of social securtiy in different definitions, is providing help to all those who doesn’t have sufficient financial means. We believe that, regulations of 1982 Constitution are incosistent with respect to human rights, rule of law and social state as mentioned in General Principles, the fact of a person who is deprived of minimum wage standarts cannot be considered as free, as well as the necessity of everyone’s entitlement to varios social rights.
We believe that, instead of 1982 Constitution’s regulations of social security, quotes shall be made from aforecited Declaration or regulations must revised with compliance of Declaration.
Social Security, Universal Declaration of Human Rights, Health.
Uluslararası Çalışma Örgütünün 1944 Philadelphia Konferansında yapılan tanımlamaya göre, sosyal güvenlik, halkın, hastalık, işsizlik, yaşlılık, ölüm sebebiyle geçici veya sürekli olarak kazançtan yoksun kalma durumunda düşeceği yoksulluğa karşı ve çocuk sayısının artması ile analık hallerinde korunmasına ilişkin alınması gereken tedbirler sistemidir1.
Uluslararası Çalışma Örgütünce yapılan başka bir tanıma göre, sosyal güvenlik, toplumun, kendi üyelerine, bir takım kamusal tedbirlerle, hamilelik, iş kazası, işsizlik, hastalık, yaşlılık ve ölümden kaynaklanan ekonomik ve sosyal zorluklara karşı sağladığı koruma, tıbbi bakım tedariki ve çocuklu ailelerin desteklenmesidir2.
Bir tanıma göre sosyal güvenlik, hastalık, kaza, analık, yaşlılık, sakatlık, işsizlik, ölüm ve çocuk yetiştirme gibi sosyal risklerin yol açabilecekleri gelir kayıpları ve gider artışlarına karşı kişilere güvence verilmesidir3.
