Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesinde Mahkeme Tarafından Gerekli Araştırmanın Yapılması ve Hakkaniyet İlkesinin Gözetilmesi

The Necessary Investigations to Be Done and the Consideration of Equity Principle by the Court in Adoption of the Adults and Persons with No Legal Capacity

Seldağ Güneş PESCHKE

Çocuğun bir aile yaşamına kavuşturulması, evlat edinilenin korunması amacıyla küçüklerin evlat edinilmesine sıklıkla rastlanmakla birlikte, 18 yaşını dolduran kişilerin de evlat edinilmesi TMK m. 313 kapsamında mümkündür. Evlat edinme kurumu, hem evlat edinene hem de evlat edinilene sağladığı olumlu sonuçların yanında, yerine göre evlat edinenden ekonomik menfaat elde edilmesi, miras hisselerinin zarara uğratılması gibi konularda kötüye de kullanılabilmektedir. TMK m. 313’te erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesi ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Mahkeme kararıyla birlikte kurulan evlat edinme ilişkisine karar verilmeden önce, hakimin evlat edinen ile evlat edinilenin kişiliğini, sağlık durumlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, ekonomik durumlarını, tarafları evlat edinmeye yönelten sebepleri kapsamlı olarak araştırması gerekmektedir. Hakim, taraflara ilişkin yaptığı bu araştırmanın yanında, evlât edinen ile evlat edinilenin dinlenmelerinden ve uzmanların görüşünün alınmasından sonra değerlendirmede bulunup, hakkaniyet ilkesi doğrultusunda tarafların çıkar ve menfaatlerini dikkate alarak, TMK m. 4’e göre, kendisine verilen takdir yetkisi çerçevesinde kararını vermelidir.

Evlat Edinme, Erginlerin Evlat Edinilmesi, Evlat Edinmede Hakkaniyet İlkesi, Evlat Edinmede Hakimin Takdir Yetkisi, Evlat Edinmede Hakimin Araştırma Yükümlülüğü.

Adoption is regulated in Turkish Civil Code between the articles 305- 320. Although adoption is an institute which provides family especially for the protection of the minors, the adults who are over 18 years old can be adopted under the article 313. Even if the adoption has positive consequences, sometimes it can be misused against the adopted child like abuse or against the adoptive person to obtain economical interest or to be the heir of the adoptive. When the conditions of article 313 occurs, the judge have the right to give his /her decision freely according to the TCC article 4. But before giving his/her decision he/she has to investigate clearly personality, economical situation, health status of the parties including their relationship towards each other. Besides this comprehensive investigation, the judge should take the opinions of the experts and the statements of the parties and the witnesses. After that he/she decides within the interest of the parties under the principle of equity in the framework of the discretion which is given to judge in TCC article 4.

Adoption, Adoption of the Adults, The Discretion of the Judge on Adoption, The Equity Principle in Adoption.

GİRİŞ

Evlat edinen ile edinilen arasında soybağı kuran evlat edinme kurumu, 2002 yılında yürürlüğe giren TMK’nda ve 743 sayılı önceki kanunda farklı düzenlemelere tabi tutulmuştur. Yeni Medeni Kanunla birlikte, evlat edinme konusunda esasa ve şekle ilişkin şartlarda geniş değişiklikler yapılmıştır. Bu iki kanun arasındaki en önemli fark şüphesiz ki, 743 sayılı önceki Medeni Kanunda geçen evlat edinme ilişkisinin bir ‘Aile Hukuku sözleşmesi’ olarak tanımlanmasında kendini gösterir. Yürürlükteki 4721 sayılı TMK’nda evlat edinme ilişkisi, kanunun aradığı şartların oluşmasının yanında, mahkeme kararı ile kurulan bir hukuki ilişki olarak düzenlenmiştir. Bu hukuki ilişkinin bir sonucu olarak, mahkeme kararının kesinleşmesiyle birlikte, evlat edinilen (evlatlık) ile evlat edinen arasında soybağı kurulmuş olur¹. Bu yönüyle evlat edinme, eski kanunda düzenlenmiş olan akdi ilişkiden çıkarılıp, mahkeme kararıyla verilen bir şekle dönüştürülmüştür. Bu şekilde, evlat edinme ilişkisi, ancak TMK’da düzenlenmiş şartların oluşması ile, TMK ve HMK’daki kurallara uygun olarak yapılan yargılama sonucunda, yetkili ve görevli mahkemenin olumlu kararı ile kurulabilir².

4721 sayılı TMK’nda, küçüklerin evlat edinilmesi ile, ergin veya kısıtlıların evlat edinilmesi farklı şartlara bağlanmıştır. TMK’nın 305.-312. maddeleri arasında, küçüklerin evlat edinilmesi; TMK m. 313’te ise, erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesi ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

Uygulamada esas itibariyle, çocuğun bir aile yaşamına kavuşturulması, evlat edinilenin korunması amacıyla küçüklerin evlat edinilmesine sıklıkla rastlanmakla birlikte, 18 yaşını dolduran kişilerin de evlat edinilmesi TMK m. 313 kapsamında mümkündür. Evlat edinme kurumu, hem evlat edinene hem de evlat edinilene sağladığı olumlu sonuçların yanında, yerine göre evlat edinenden ekonomik menfaat elde edilmesi, miras hisselerinin zarara uğratılması gibi konularda kötüye de kullanılabilmektedir.