Enerji Üzerinden Alınan Vergilerin Uygulaması

Practice of the Taxes on Energy

Derya YAYMAN

Enerji, dünya siyasetini yönlendiren stratejik bir meta olarak dünyanın ekonomik, sosyal ve coğrafi düzeninin gelecekteki en etkin belirleyicisidir. Enerjinin fiyatının ve temin edilebilirliğinin; ulusal ve uluslararası piyasalarda rekabeti doğrudan etkilemesi, ülkelerin üretim yapılarını biçimlendirme gücü, bütçe dengelerini etkileme gücü ve cari açıkların temel belirleyicilerinden biri olması, enerji konusunu dünyanın önemli gündem maddelerinden biri haline getirmektedir. Enerji sektörünün vergilendirilmesi konusu bu açıdan çok önemlidir. Enerjinin vergilendirilmesi sosyal açıdan da önem arz etmektedir. Enerji üzerinden alınan vergi, çevrenin korunmasında bir politika aracı olarak kullanılmaktadır ve kamu politikalarının karmaşık bir konusunu oluşturmaktadır. Birçok ülke enerjinin kullanılış amacına göre farklı vergileme politikaları izlemektedir. Buna göre, üretim amaçlı kullanılan enerjiye daha düşük vergileme söz konusu iken, tüketim amaçlı kullanımda vergi oranları daha yüksek olmaktadır. Çalışmamızın amacı enerji üzerinden alınan vergi uygulamalarını ülkemiz ve seçilmiş bazı diğer ülkeler bazında inceleyerek, ülkemizin enerji vergilendirmesi alanında ne durumda olduğunu ortaya koyabilmektir.

Enerji, Enerji Vergilendirmesi, Enerji Vergilendirmesi Alanı.

Energy as a strategic meta guiding the international politics, is the main defining factor of economic, social and geographical order of the world. Price and obtainability of energy affect the competition in national and international market, it shapes the manufactural structure of states, decides on budget balance and is a main designator of current deficits which makethe subject of energy a main agenda of world politics. Taxation of energy in this regard is highly important. Taxation of energy is important in social arena as well. Tax on energy is a political tool in protecting the environment and substitutes a complex issue of the public politics. States follow different taxation processes depending on the aim of use of energy. In this regard, lower taxation is in question for the energy used in manufacturing while taxation rate on energy consumption is higher. Aim of this study is to see where Turkey stands on energy taxation by assessing the practice of energy tax in Turkey and few chosen states.

Energy, Taxation of Energy, The Practice of Energy Tax.

GİRİŞ

2. Dünya Savaşı’ndan bu yana gelişmiş ülkelerde kurumsallaşan enerji vergileri, tüm dünyada giderek yaygınlaşmıştır. 1970’li yıllarda yaşanan petrol krizinin, verginin yaygınlaşmasında payı vardır. 1990’lı yıllarda ise çevre temelli enerji vergileri uygulaması gündeme gelmiştir.

Enerji vergisi; enerji, karbon ve ad-valorem yöntemlerine göre alınmaktadır. Enerji içeriğine göre vergi, enerjinin içerdiği fiziksel ısı miktarına göre hesaplanır. Karbon içeriğine göre vergilendirmede ise fosil yakıtlar amaçlanır. Böylece, fosil yakıtların yanması ile ortaya çıkan diğer tür gazlar ve kirlilik de beraberinde belli bir derecede azalacaktır. Enerji vergisi ad-valorem yöntemden daha çok Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) olarak uygulanmakta ve genelde maktu olarak alınmaktadır. Böylelikle birim başına miktarı sabit olarak belirlenmekte ve fiyat değişimlerinden etkilenmemektedir. ÖTV düzeyinin enflasyona endekslenmesi, verginin ekonomik birimlerin davranışları üzerindeki etkisinin devamlılığının sağlanmasının yanı sıra vergi gelirlerinde oluşacak erozyonun önlenmesine de yardımcı olur. Enerji fiyatı üzerinden ÖTV uygulandıktan sonra genellikle Katma Değer Vergisi (KDV) alınır. ÖTV dahil fiyat üzerinden KDV alınması aslında enerji vergisinin mali yönünü daha çok öne çıkarmaktadır. Enerji vergisinin günümüzde çevrenin yanı sıra, ekonomi, enerji, sanayi gibi diğer politikalarla da ilişkili olması ülke politikalarının oldukça karmaşık bir konusunu oluşturmaktadır.¹

AB ülkelerinde çevre vergilerinden elde edilen gelirlerin payının 1980’lerden günümüze düştüğü görülmektedir. 1980’de % 5.84 olan pay, 2007’de % 6.2’dir. 2009 yılında AB GSYİH sının ortalama % 2.43 üne tekabül etmektedir. Çevre vergileri içinde en büyük pay % 73.2 ile enerji vergilerine aittir.²