Şirketler Topluluğunda Tam Hâkimiyet ve Hâkim Şirketin Sorumluluğu
Fully Controlling in Multicorporate Enterprises and Liability of Parent Company
Ercan GEÇGEL
Ticaret hayatında şirketler birbirleri ile ortaklık kurabilirler. Bu ortaklıkta bağlı şirket yönetimlerinin kendi başlarına, bağımsız karar veremedikleri bir gerçektir. Bu tür ilişkiler hakkında sadece şirketler hukukunun mevcut hükümleri uygulanarak bir sonuca varılması gerçek durum için ne uygun ne de hakkaniyetli bir sonuç ortaya çıkarmaktadır. Bu sebeple kanun koyucu 6102 sayılı Ticaret Kanunu ile şirketler topluluğuna ilişkin yeni düzenlemeler getirmiştir.Çalışmamızda bu düzenlemeler içerisinde yer alan hâkim şirketin bağlı şirket üzerinde tam hâkimiyet sağlaması durumu incelenmiştir. Bu durum incelenirken ilk önce genel olarak şirketler topluluğu ve hâkimiyete kısaca değinilmiş; daha sonra da tam hâkimiyet kavramı, tam hâkimiyetin hangi tür şirket topluluklarında söz konusu olacağı ve tam hâkimiyetin sağlanması için hâkim şirkete getirilen olanaklar açıklanmıştır. Hâkimiyetin sağlanması durumunda hâkim şirkete getirilen talimat serbestisi ve talimat serbestisinin sınırları incelenmiştir. Son olarak da bağlı şirket yönetiminin bu talimatlara uymaları nedeniyle, şirkete ve pay sahiplerine karşı sorumlu tutulamayacağına ilişkin hüküm ve bağlı şirketin alacaklarının dava hakkına ilişkin hükümler ele alınmıştır.
Şirketler Topluluğu, Tam Hâkimiyet, Talimat Serbestisi.
In commercial life it is likely for the companies to merge with each other. As a consequence of this merger it is a fact that subsidiaries cannot resolve any decision independently from the parent companies. About this kind of transactions it is neither suitable use of general provisions of commercial code and nor it leads to a righteous conclusion. In order to deal with this inconvenience, new provisions for this kind of transactions have been into force with the new Turkish Commercial Code numbered 6102.In this article, the related provisions of this code about parent company’s full control on the subsidiary will be assessed. Through this study, firstly the multicorporate enterprises and the control on companies notion will be briefly mentioned. Secondly, the concept of full control (Art. 203) will be explained. Afterwards the impact of full control on the subsidiaries and the opportunities that have been given to parent companies for the gaining full control on the subsidiaries will be identified. Furthermore, the liberty of instructions and the limitations of the liberty of instructions that could vest to the parent company in case of the gaining full control on the subsidiary will be examined. Finally, the provision about the liability of the subsidiary management for following the instructions of the parent company will be discussed.
Multicorporate Enterprises, Full Control on Subsidiaries, Liberty of Instructions.
I. GENEL OLARAK ŞİRKETLER TOPLULUĞU
6762 sayılı Ticaret Kanununda (eTK), hukuken birbirlerinden bağımsız olan ve aralarında hâkimiyet ilişkisi bulunan birden çok şirketin oluşturduğu şirketler topluluğu kavramı ile hâkim ve bağlı şirket ilişkileri düzenlenmemişti1. Yalnızca anonim şirket hükümleri içerisindeki eTK m. 466’da, bilançosu nedeniyle “holding” şirkete ilişkin bir hüküm yer almaktaydı2. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ise “şirketler topluluğu3” 195-209’uncu maddeleri arasında düzenlenmiştir4.
Bu düzenleme, ekonomik anlamda başka şirketlerle topluluk oluşturan şirketlerin tanınması ve şirketler topluluğuna dahil olmanın şirket açısından yönetimine etkileri dikkate alınarak buna uygun hukuki düzenleme yapılması gerekliliğinden dolayı ortaya çıkmıştır5. TTK ile hâkim şirket-bağlı şirket ilişkileri, pay sahiplerinin ve alacaklıların haklarını da kapsayacak şekilde şirketler topluluğunun bütünsel politikalarla yürütülmesini hedefleyen hükümler getirmiştir6.
II. HÂKİMİYET
Şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemelerin uygulanması, hâkimiyet ilişkisinin varlığına bağlıdır. Ticaret kanunumuzda hâkimiyet tam olarak tanımlanmamıştır. Fakat şirketler topluluğunun temel yapısından yola çıkarak hâkimiyet, şirketler topluluğunun yönetimine ilişkin kararların alınmasında belirleyici olabilme şeklinde tanımlanabilir7.
