Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması

Physical Examination And Taking Body Samples in Turkish Criminal Procedure Law

Gözde KAZAKER

Ceza muhakemesi hukukunda maddi gerçeği ortaya çıkarmada bilimsel delillerin öneminin artmasına paralel olarak, söz konusu delillere ulaşılmasını sağlayan mekanizmalar da özel bir konuma sahip olmuştur. Bu araçlardan en önemlileri, çalışmamızın da konusunu oluşturan şüpheli veya sanığın veya diğer kişilerin bedenlerinin muayenesi ve vücutlarından örnek alınmasıdır. Beden bütünlüğüne yönelik bu müdahaleler, taşıdıkları önem nedeniyle ceza muhakemesi hukukunun tartışmalı konularından olmuştur.

Bu çerçevede çalışmamızda, Türk ceza muhakemesi hukuku sistemi ve yargı kararları ışığında, şüpheli veya sanığın veya diğer kişilerin bedenlerinin muayenesinin ve vücutlarından örnek alınmasının koşullarının belirlenmesi ve bu müdahaleler arasındaki farkların ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada ayrıca, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun konuyu düzenleyen maddelerinin ve konuya ilişkin Yönetmelik hükümlerinin sorunlu noktaları ile eksiklikleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Beden Muayenesi, Vücuttan Örnek Alma, Vücut Bütünlüğü, Müdahale, Rıza.

In parallel with the increase in importance of the scientific evidences to reveal the factual truth, the instruments of reaching these evidences have a special place in terms of criminal procedure law. Basics of these instruments are the physical examination of the suspect or accused or third parties (especially victims) and taking samples from their bodies which also constitute the subject of this study. Therefore, these interventions against physical integrity have become controversial subjects of criminal procedure lawWithin this frame in this study, to determine the conditions of physical examination of the suspect or accused or third parties (especially victims) and taking samples from their bodies and to evaluate the existing differences between these interventions in the light of Turkish criminal procedure law system and judicial decisions were aimed. Moreover, in this study, the problems and deficiencies related to the provisions of Turkish Criminal Procedure Code and the relevant by-law were tried to determine.

Physical Examination, Taking Body Samples, Physical Integrity, Intervention, Consent.

GİRİŞ

Ceza muhakemesinde delil elde etmeye hizmet eden, bu anlamda delilden sanığa ulaşılmasını sağlayarak maddi gerçeğe ulaşılmasını kolaylaştıran çeşitli vasıtalardan yararlanılmaktadır.

Delil elde etme vasıtalarından biri olarak çalışmamıza konu olan beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması, kişinin en temel haklarından olan vücut bütünlüğüne ve dokunulmazlığına soruşturma ve kovuşturma makamlarınca müdahale edilmesi imkânı vermesi nedeniyle önem arz etmektedir. Vücut bütünlüğü ve dokunulmazlığı hakkının, hem Anayasamızla hem de pek çok uluslararası belgeyle düzenlenip güvence altına alınmış olması da konunun önemini gözler önüne sermektedir.

Beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması, mülga Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nda tek bir fıkra olarak düzenlenirken, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda ayrıntılı olarak ele alınmış, konuya ilişkin bir de Yönetmelik düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, gelişen tıp ve kriminalistik bilimlerinin bir yansıması olarak ifade edilebilir. Bedenin muayenesi ve vücuttan örnek alınması sonucu elde edilen tıbbî delillerin ceza muhakemesinde maddi gerçek arayışında büyük kolaylıklar sağlaması, insan hakları ihlallerini ortadan kaldıracak, kişiler açısından adîl bir yargılamayı da beraberinde getirecektir. Bununla birlikte beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması, müdahale ettiği alanın hassasiyet arz etmesi nedeniyle, tartışmaların odağında olmaya devam etmektedir. Beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması işlemleri, ceza muhakemesinde sahip olduğu bu önem nedeniyle çalışmamıza da konu olmuştur.