Sözleşme Özgürlüğü İlkesinin Bir İstisnâsı Olarak Önsözleşme

Preliminary Contract as an Exception of 
Self Determination Principle

Fırat KORKMAZ

Sözleşme özgürlüğü ilkesi Türk Borçlar Kanununda belirli istisnalarına da yer verilerek kabul edilen irade muhtariyeti ilkesine dayanan esaslı bir ilkedir. Sözleşme özgürlüğü ilkesinin önemli bir istisnâsı olan önsözleşme borçlar kanununda ayrıca düzenlenmiştir. Makalemizde önsözleşmenin mahiyeti, sözleşme özgürlüğü ilkesiyle irtibatı teorik olarak incelendikten sonra önsözleşmenin uygulama alanları, tarafları, konusu, hüküm ve sonuçları da incelenerek bu konuda doktrindeki farklı görüşler kanaatlerimize de yer verilerek ortaya konulmuştur.

Sözleşme Özgürlüğü, Önsözleşme, İrade Muhtariyeti, Sözleşme, Geçerli.

Contractual liberty which based upon self determination principle has admitted as a principle in Turkish Code of Obligations with some exceptions includes in it. Preliminary contract which is an important exception of contractual liberty has admitted seperately in Turkish code of Obligations. In our article firstly preliminary contract’s essential character and it’s connection with contractual liberty has analysised subsequently usage areas, parties, results of preliminary contract has analysised and different opinion’s in doctrine about these matters has revealed with our opinions in these analysises.

Contractual Liberty, Preliminary Contract, Self Determination, Contract, Valid in law.

GİRİŞ

Teknolojik ve ekonomik gelişmeler neticesinde günümüzde sosyal hayattaki ve ticaret hayatındaki hukuki ilişkiler de hızla değişip gelişmekte ve yeni hukuki ilişki suretleri ortaya çıkmaktadır. Bu ihtiyaçlara cevap verebilecek tarzda yeni hukuki kurumların, buna bağlı olarak sözleşmelerin hukuk sistemi tarafından kabulü gerekmektedir. Bu gelişmelerle ve 18. yy.' dan sonra kıta avrupası hukukunu etkilemiş olan liberalizmin de etkisiyle tarafların iradelerine daha çok önem verilmiş, irade muhtariyeti ilkesi kıta avrupası ülke hukuklarına hâkim olmaya başlamıştır. Sözleşme özgürlüğü ilkesi de bu gelişmeler ve bu anlayış üzerine ortaya çıkmış ve Türk Borçlar Kanununda da yerini almıştır.

Bir ilkenin varlığı bunun istisnâlarını da beraberinde getirmektedir. Sözleşme özgürlüğünün ilke olarak kabul edildiği hukuk sistemlerinde de elbette bunun istisnâsı olarak sözleşme yapma zorunluluğunun olduğu ya da tarafların sözleşmenin iç unsurlarını belirlemekte özgür olmadıkları haller bulunmaktadır. Bu ise bazen kesin hükümsüzlük gibi genel bir hükmün veya hukuki müesesenin neticesi olarak bazen de özel nitelik arzedebilen hallerin neticesi olarak karşımıza çıkabilmektedir. İşte sözleşme yapma özgürlüğünün bir istisnâsı olarak önsözleşme hukuki kurumuna Borçlar Kanununda cevaz verilmiş, bununla ilgili görüşler borçlar hukuku doktrinine girmiştir.

Önsözleşme taahhüt muamelesinden ibaret bir hukuki işlem olup sözleşme özgürlüğünün bir istisnâsıdır. Zira önsözleşme ile taraflar önsözleşmede kararlaştırmış oldukları bir başka sözleşmeyi yapma zorunluluğu altına girmektedirler. Başka bir cihetten bakılırsa önsözleşme sözleşme özgürlüğünün bir sonucu olarak da değerlendirilebilir. Zira önsözleşmenin kurucu unsuru olan taahhüt muamelesinin geçerliliğini kabul etmemek, tarafların serbest iradelerine hukuki netice bağlanmaması ve böylece sözleşme özgürlüğü prensibinden ayrılmak anlamına gelir. Çalışmamızda önsözleşmenin mahiyeti üzerinde durulmak suretiyle sözleşme kavramından farkları ortaya koyulacaktır. Ayrıca makalemizde önsözleşmenin sözleşme özgürlüğü ile ilişkisine değinilerek, doktrindeki görüşlere de yer vermek suretiyle önsözleşmenin nitelikleri, hüküm ve sonuçları hakkında değerlendirmelere yer verilecektir.