Egemenlik, İdarenin Bütünlüğü ve Yargı Kararları Zemininde İdari Vesayet Yetkisinin İçeriği

Sovereignty, Integrity of Administration and the Content of Administrative Tutelage in Terms of Judicial Decisions

Mehmet Emin AKGÜL

İdari vesayet yetkisi, egemenlik ve idarenin bütünlüğü ilkesinin idari teşkilatlanmada uygulanmasında kullanılan araçlardan birisidir. İdari vesayet yetkisi, merkezi idarenin kanunla belirlenen durumlarda mahalli idarelerin kararlarının uygulanmasına müdahil olma imkânını sağladığı için mahalli idarelerin idari özerkliği açısından eleştirilere konu olan bir yetki türüdür. Anayasada bu yetkinin kullanımıyla ilgili esaslar belirlenmiştir. Bu yetkinin nasıl ve ne zaman kullanılacağını bir yasayla yasama organı tespit etmektedir. Yasama organının bu alanda yaptığı düzenlemelerden bir kısmı Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. İdari vesayet yetkisinin kullanımıyla ilgili yasama organı tarafından da yeni bir düzenleme yapılmamıştır. İdari vesayet yetkisi, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı dikkate alındığında eleştirilmektedir. Oysa bu şartın ifade ettiği anlam idari vesayet yetkisinin Anayasadaki düzenleme şekliyle çatışan bir durum ortaya koymamaktadır.

Egemenlik, İdarenin Bütünlüğü, İdari Vesayet, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı.

Administrative tutelage is one of the instruments that manipulated in order to implementintegrity of administration and sovereignty in administrative organization. Administrative tutelage is a kind of competence that resulted in critisizm because of enabling for centralized administration to interfere in local administration’s decisions. The rules on the use of the administrative tutelage has been specified in the Constitution of the Turkish Republic. Legislative organ (The Grand National Assembly) determine the usage of administrative tutelage how and when to be exercised by a law. Some of the regulations which passed into law by legislative organ about usage of the administrative tutelage were annuled by The Constitutional Court of Republic of Turkey. The Administrative tutelage annuled is not legislated again by the legislative organ. In consideration of The European Charter of Local Self-Government, the administrative tutelageiscriticised. However regulation/meaning of that do not contradict the regulation about administrative tutelagein the Constitution of the Turkish Republic.

Sovereignty, Integrity of Administration, Administrative Tutelage, The European Charter of Local Self-Government.

GİRİŞ

İdari vesayet yetkisi, idarenin bütünlüğü ilkesinin uygulanmasında hiyerarşi ve yetki genişliği ile birlikte kullanılan bir denetim aracıdır. İdari vesayet yetkisi farklı tüzel kişilikler arasında kullanılmasından dolayı diğer ikisinden farklı bir içeriğe sahiptir. Bunun yanında idari özerklik kavramıyla idari vesayet yetkisi birbirlerine karşıt anlamlar içermektedir. İdari özerklikte kanunla bir kamu tüzel kişisine sınırları belirlenmiş bir alanda karar alabilmek ve bunu uygulamaya koyabilmek (mali-personel) ve icraatlarından dolayı kendi karar organlarına karşı sorumlu olabilmek yetkisi verilmekte diğer taraftan idari vesayet yetkisi ile farklı kamu tüzel kişisinin idari özerk yapıya müdahil olabilmesi gündeme gelmektedir.

Çalışmamız idari vesayet yetkisinin 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanununda mevcut idari vesayet yetkisinin kullanımıyla ilgili maddelerin Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından iptal edilmesiyle ortaya çıkan boşluğun nasıl doldurulacağıyla ilgili öneriler sunmayı amaçlamaktadır. Bu inceleme ve önerilerin yapılabilmesi için konu iki bölümde irdelenecektir. Birinci bölümde egemenlik, idarenin bütünlüğü kavramları üzerinde örnek mahkeme kararları ile durulacaktır. Bu bölümün amacı idari vesayet yetkisinin, anayasa hukuku ve idare hukuku düzlemindeki varlık gerekçesini açıklamak olacaktır. İkinci bölümde ise idari vesayet yetkisinin, idari özerklik ve Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı karşısındaki durumu ile idari vesayet yetkisinin içeriğinin ne olması gereği teori ve mahkeme içtihatları dikkate alınarak incelenecektir.

I. EGEMENLİK VE İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ

İdarenin bütünlüğü ilkesi egemenlik kavramının idari teşkilatlanma ve faaliyetlerde diğer bir ifadeyle idare hukukunda ortaya çıkış şeklidir. Bu bölümde egemenlik kavramının kısa tanımı ve içeriği Anayasamızın devlete verdiği görev ile egemenliği kullanan organlar dar bir çerçevede incelenecek ve Anayasamızda Yürütme Bölümü altında geçen “İdare” alt başlığındaki idarenin bütünlüğü ilkesi ile zorunlu bağlantı tespite çalışılacaktır.