Uluslararası Hukukta Normatif Hiyerarşi

Hiearchy of Norms in International Law

Melike AKKUŞ

Bu çalışma uluslararası hukukta normatif hiyerarşi konusunu ele almaktadır. Çalışmanın temelini uluslararası hukukta normlar hiyerarşisinin olup olmadığı; var ise bunun ne olduğu konusu oluşturmaktadır. Uluslararası hukukta normlar hiyerarşisinin olup olmadığı oldukça tartışmalı olup bu konuda çok çeşitli görüşler vardır. Çalışmanın ilk kısmında bu görüşlere kısaca değinilmiş ve ardından 1969 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi 53. madde bağlamında normlar hiyerarşinin yeri belirlenmiş, jus cogens’in tanımı yapılmış, özellikleri belirtilmiş ve Jus Cogens kuralına ilişkin örnekler verilmiştir. Son olarak ise erga omnes yükümlülüklerden bahsedilmiştir.

Normlar Hiyerarşisi, 1969 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi, Jus Cogens, Erga Omnes.

This study addresses to the issue of normative hierarchy issue in international law. The basis of the study is constituted by whether a hierarchy of norms in international law exists or not; and if it exists, then the identity of such hierarchy is considered. The issue whether a hierarchy of norms in international law exists or not is quite disputable and many opinions exist with regard to the same. In the first part of the study, such opinions are briefly mentioned and afterwards the position of the hierarchy of norms within the context of article 53 of the Vienna Convention on the Law of Treaties dated 1969 is defined, the definition of jus cogens is given along with its characteristics and examples related to the Just Cogens rule have been provided. Finally, erga omnes liabilities have been mentioned.

Hierarch of Norms, Vienna Convention on the Law of Treaties dated 1969, Jus Cogens, Erga Omnes.

GİRİŞ

Yunanca “hierarkftt” kelime kökünden gelen hiyerarşi sözlük anlamı olarak altlık –üstlük ilişkisini ifade etmektedir.

Normlar hiyerarşisi de, hukuk normları arasındaki altlık–üstlük ilişkisini ifade etmekte, hukuk normlarının kuvvetini belirlemektedir. Hukuk düzenini bir piramide benzetirsek, bu piramidin en üstünde anayasa olmak üzere sırasıyla; kanun, tüzük, yönetmelik ve adsız düzenleyici işlemler gelmektedir. Her norm geçerliliğini bir üst hukuk normundan almakta ve alttaki norm üstteki norma aykırılık teşkil edememektedir. Anayasa, ülkelerin temel hukuki metinleridir. Bu sebeple de normlar hiyerarşisinin en üstünde yer almaktadırlar¹.

Devletler, hiyerarşik normlardan oluşan bir hukuk düzenine sahiptir. Bu sistemin en altında hukukun oluşturduğu normlar yer almaktadır. Pozitif normlar olarak adlandırılan bu normlar basamaklı bir sistemi ortaya koymaktadırlar. Her norm geçerliliğini bir üstteki normdan almakta fakat anayasa, normlar hiyerarşinin en üstünde yer alması sebebiyle kendi yürürlülüğünü varsayımsal temel normdan almaktadır. Bu sebeple bu sıralama en soyut normdan en somut norma doğru bir geçiş izlemektedir².