Suçtan Doğan Mağduriyetin Giderilmesinde Devletin Rolü

The Role of State in Relief Caused by Crime

Gonca Kuru

Devletin çeşitli görevleri vardır. Bu görevlerin en önemlilerinden biri de kişilerin güvenliğini sağlamasıdır. Devlet kişilerin güvenliğini sağlamakla yükümlü olduğundan, bu yükümlülüğünü yerine getiremezse, sorumluluğu sebebiyle, oluşan zararları tazmin etmelidir. Mağdurun ceza adaletindeki rolünün yeniden gündeme gelmesi ile birlikte devletlerin ve kuruluşların, mağdurun haklarını güçlendirmeye yönelik düzenlemelere ilgisi artmıştır. Bu ilginin de etkisiyle devletin mağdurun haklarını güvence altına alması gerektiği ileri sürülmüştür.Günümüzde mağdur haklarına dair düzenlemelerde, suçu önleyememesinden dolayı, devletin mağdurun suçtan doğan zararını gidermesi gerektiğine yer verilmektedir. Bu düzenlemelerin temel çerçevesini ise “Suçtan ve Yetki İstismarından Mağdur Olanlara Dair Temel İlkeler Bildirisi” ile “Şiddet Suçu Mağdurlarına Tazminat Ödenmesine İlişkin Avrupa Sözleşmesi” çizmektedir. Ülkemizdeki yasal düzenlemeler henüz söz konusu uluslararası düzenlemelerde belirtilen ölçütler açısından yeterli olmamakla birlikte çeşitli kademelerde süregelen çalışmalar mevcuttur.

Suç Mağduru, Suçtan Doğan Mağduriyetin Devlet Tarafından Tazmin Edilmesi, Viktimoloji, Suçtan Doğan Mağduriyetin Giderilmesine İlişkin Düzenlemeler, Suç Mağdurlarına Yardım Hakkında Kanun Tasarısı.

The State has several functions and one of the most significant of those functions is to ensure the security of persons. As the State is obligated to ensure the security of persons, in case of failure in fulfilment of this obligation, due to its responsibility, the State should compensate the possible damages. With reawakening of the role of victim in criminal juctice, the states and organisations’ interest towards to the regulations for strengthening the rights of victims have increased. So, by the effect of this interest, it is submited that the state should assure the rights of victims.At the present time in the regulations on victim rights, it is stated that the state should recover the losses of the victim, as a result of not being able to avoid the crime. It is also stated that “The Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power” and “the European Convention on the Compensation of Victims of Violent Crimes” set the framework of these regulations. However the legal regulations about the subject are not sufficient according to the criteria set in international regulations in our country, there are active ongoing studies in different levels.

Crime Victim, State Compensation for Crime Damage, Victimology, Regulations on Crime Victim Compensation, The Draft Law on Assisting Victims of Crime.

GİRİŞ

Ceza hukukunda suçun mağdurunun esas olarak devlet olduğu görüşü uzunca bir süre hâkimiyetini sürdürmüştür. Söz konusu süre boyunca ceza hukukunun odak noktasını suç ve suçun faili oluşturmuştur. Bu durum fail odaklı ceza ve ceza muhakemesi hukuku anlayışının gelişmesine, dolayısıyla şüpheli ve sanığın haklarının belirginleştirilip güvence altına alınmasına yol açmıştır. Ancak özellikle yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren ceza hukukunda suç mağdurunun ihmal edildiği görüşlerinin artması, dikkatleri mağdur üzerinde yoğunlaştırarak viktimoloji çalışmalarına ivme kazandırmıştır.

Viktimolojinin kazandığı önem ve mağdurun ceza adaletindeki yerinin güçlendirilmesine duyulan ihtiyaç, mağdura çeşitli hakların tanınmasını ve mağdurluğun önlenmesine yönelik düzenlemelerin yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Ancak mağdur olma olgusunun çeşitli sebepleri olabildiği göz önünde bulundurularak çalışmamızda suçtan doğan mağduriyete kısaca değinilip esas olarak suç nedeniyle ortaya çıkan zararın devlet tarafından tazmin edilmesi ele alınacaktır. Çalışmada, konunun daha iyi anlaşılabilmesi açısından, öncelikle mağdurbilim olarak viktimolojinin amaçları ve nasıl ortaya çıktığı ele alınacaktır. Ardından mağdur kavramının çeşitli tanımları incelenerek suçtan doğan mağduriyetin giderilmesi kavramına yer verilecektir. İncelememiz açısından önem arz eden esas husus, mağduriyetin ortaya çıkardığı zararın devlet tarafından giderilmesi olduğundan konuya ilişkin teorik bilgilerin yanı sıra, uluslararası alanda yapılan düzenlemelerin ulusal hukuka olan etkileri göz önünde bulundurularak, uluslararası alandaki düzenlemeler de ortaya konulacaktır. Bunu müteakip Türk hukukundaki durum aktarılarak çalışma sonlandırılacaktır. Türk hukuku incelendiğinde mağdurun zararının fail tarafından giderilmesine yönelik hükümlere yer verildiği görülmekteyse de zararın devlet tarafından tazminine ilişkin düzenlenmelerin sınırlı oluşu, ulusal hukuktaki durumun aktarımını, yasalaşamamış da olsa, suç mağdurlarının zararlarının tazminine yönelik en kapsamlı çalışma olması sebebiyle, Suç Mağdurlarına Yardım Hakkında Kanun Tasarısı hükümleri çerçevesinde yapılmasını gerektirmiştir.

I. VİKTİMOLOJİ VE MAĞDUR KAVRAMLARI

Viktimoloji sözcüğü Latince “victima” ve Yunanca “logos” kelimelerinin birleşmesiyle oluşur¹. Türkçeye mağdurbilim olarak da çevrilebilecek olan viktimoloji suç mağdurunu inceleyen bir bilim dalıdır².