Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Şirketlerin Defterlerindeki ve Kayıtlarındaki Hesap ve Muhasebe Hileleri Nedeniyle Yöneticilerin Vergisel ve Cezai Sorumlulukları

Tax and Penal Liabilites of the Directors Due to Account and Bookkeeping Frauds in the Corporations’ Books and Records

Erdem Ateşağaoğlu

Vergi incelemesi yapılırken, şirketlerin defterlerinde ve kayıtlarında çeşitli hesap ve muhasebe yanlışlıkları tespit edilebilmektedir. Bu yanlışlıkların bazıları başta muhasebe elemanı olmak üzere çalışanların dikkatsiz işlemlerinden kaynaklanır. Hesap ve muhasebe hataları olarak adlandırılan bu yanlış kayıtlardan dolayı şirket yöneticileri sadece vergisel yaptırımlar ile karşılaşabilir. Şirketlerin defterlerindeki ve kayıtlarındaki bir kısım yanlışlıklar ise, vergiyi kayba uğratmak kastıyla yapılır. Bu tip kayıt yanlışlıklarında, vergi idarelerinin gerçek vergi matrahını tespit edememesi için aldatıcı hesap ve muhasebe hileleri kullanılır. Hesap ve muhasebe hileleri olarak adlandırılan bu yanlış kayıtlar, bazen yöneticiler tarafından bizzat yapılır, başkalarına (muhasebeciye veya personele) yaptırılır veya fark edilse de bilerek düzeltilmez. Böyle hileli durumlarda, yöneticiler vergiyi kayba uğratmak kastıyla hareket ettiklerinden vergisel yaptırımlar ile birlikte vergi kaçakçılığından kaynaklı hapis cezasıyla cezalandırılırlar.

Hesap ve Muhasebe Hatası, Hesap ve Muhasebe Hilesi, Yöneticiler, Vergi Kaçakçılığı, Vergisel Sorumluluk.

During tax audits, various account and bookkeeping errors could be determined in corporations' books and records. Some of these errors originate from careless operations undertaken by employees, in particular in the field of accounting. In consequence of these incorrect records named as account and bookkeeping errors, corporate directors are only subject to tax sanctions. Some of these errors in the books and records are made with the intention to cause tax loss. In these type of record errors, deceptive account and bookkeeping frauds are used so that tax administrations cannot detect the actual tax base. These record errors so called "account and bookkeeping frauds" are made sometimes personally, sometimes through others (accountants or employees) or not corrected even if they are noticed by the directors. In such fraudulent cases, directors are punished with prison sentence together with tax sanctions due to their actions aiming at tax loss.

Account and Bookkeeping Error, Account and Bookkeeping Fraud, Directors, Tax Evasion, Taxational Liability.

GİRİŞ

Vergi mükelleflerinin hesaplarındaki ve muhasebelerindeki kayıt yanlışlıkları, "hata" veya "hile" unsuru içermektedir. Söz konusu yanlışlıklardan bazıları, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 359. maddesinin "a" fıkrasının 1. bendinde "hesap1 ve muhasebe2 hilesi" şeklinde adlandırılan ve vergi kaçakçılığı suçunun oluşmasına sebebiyet veren aldatıcı kayıtlardır. Bunlar "hesap ve muhasebe hataları"na göre farklı eylemleri ifade etmektedirler.

Yöneticiler; çoğu kez şirketlerin hatalı veya hileli kayıtlarını bizzat tutmazlar, sadece sevk ve idareden sorumlu kişiler olarak bu kayıtların gerçekliğini belirli sınırlar dahilinde denetlerler. Bu nedenle, bu yanlış kayıtların yöneticilerin bilgisi dahilinde olmaması olağan bir durumdur. İşbu bağlamda, başkalarının şirket hesaplarında ve/veya muhasebesinde yaptığı hatalı ve hileli kayıtlardan şirket yöneticisini vergi hukuku ve ceza hukuku kapsamında sorumlu tutabilmek için yöneticinin vergi hukuku bakımından kusurunun (VUK md. 10) ve ceza hukuku bakımından da suç işleme kastının3 (VUK md. 359) varlığı gerekir4.

Yukarıdaki açıklamalarımızdan anlaşılacağı üzere; şirket yöneticileri, şirketin hesaplarında ve muhasebe kayıtlarında yapılan hatalar sebebiyle vergi kaçakçılığı suçunun faili olamazlar iken şirket hesaplarındaki ve muhasebesindeki hileli kayıtlar sebebiyle aynı suçun faili olabilmektedirler. Şirketin defterlerindeki ve kayıtlarındaki hesap ve muhasebe hataları sebebiyle meydana gelen vergi kayıplarından da ancak belirli koşullar altında yöneticinin vergisel sorumluluğu doğabilir. İşbu bağlamda, şirket hesaplarındaki veya muhasebesindeki kayıt yanlışlıklarının hangilerinin hata ve hangilerinin de hile kapsamında değerlendirilmesi gerektiğinin ortaya konulması, Anayasa'nın 38. maddesi ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 2. maddesindeki5 "suçta ve cezada kanunilik ilkesi"6 ve bunun alt ilkesi olan "belirginlik ilkesi"7 gereğince zorunluluk arz etmektedir. Ancak, başta VUK md. 359 olmak herhangi bir vergi yasası hükmü ile "hesap ve muhasebe hatası" ile "hesap ve muhasebe hilesi" teşkil eden eylemler tarif edilmemiş8 ve özellikleri9 açıklanmamıştır. Bu belirsizlik, vergi mükelleflerinin hesaplarındaki ve muhasebesindeki kayıtlardan suç yaratılmasına sebebiyet vermektedir. Özellikle idarenin şirketin defter ve belgelerindeki bazı kayıt hatalarını hesap ve muhasebe hileleri olarak nitelendirmek suretiyle yöneticiler aleyhine VUK md. 359/1-a hükmüne dayalı vergi suçu raporları hazırladığını görmekteyiz.